Czesław Miłosz, fot: Autor nieznany, Lustra i reflektory, Aleksander Janta, 1982, via Wikimedia Commons
Utwór Czesława Miłosza „Jeżeli” porusza poważny problem tolerancji wobec osób o innych poglądach. Religia od wieków dzieli społeczeństwo, stając się źródłem konfliktów. Poeta wyobraża sobie świat pełen wyrozumiałości i akceptacji.
Spis treści
Wiersz ma budowę stychiczną, autor nie zastosował podziału na strofy. Jest krótki, składa się z pięciu wersów o różnej liczbie sylab. Nie pojawiają się rymy.
Utwór należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności. Jest tolerancyjnym człowiekiem, który doradza osobom niewierzącym, jak powinny podchodzić do ludzi o innych poglądach. Poeta posłużył się klamrą kompozycyjną, wiersz rozpoczyna i kończy założenie, że Boga nie ma.
Warstwa stylistyczna utworu jest minimalistyczna, ze względu na zwięzłość treści. Pojawiają się epitety („brata swego”) oraz powtórzenia („jest stróżem brata swego i nie wolno mu brata swego zasmucać”).
Podmiot liryczny nie jest zdeklarowanym ateistą. W utworze nie przedstawia swoich poglądów na temat stworzenia świata i religii. Nie jest przekonany o istnieniu Boga, ale też go nie odrzuca. Zdaje sobie jednak sprawę, że niektórzy zdecydowanie nie wierzą w Boga, nie dopuszczają myśli o obecności wyższej siły, która sprawuje pieczę nad całym światem. Osoba mówiąca w swoim utworze zwraca się właśnie do nich.
Ateiści mają prawo zakładać, że Bóg nie istnieje. Każdy człowiek może posiadać własny światopogląd i dzielić się nim z otoczeniem. Ludzie mają wolną wolę, samodzielnie decydują o swoim życiu. Podmiot liryczny przestrzega jednak czytelnika przed nadużywaniem swobody. To, że jego zdaniem Boga nie ma, nie oznacza, że może robić wszystko i nie zważać na dobro drugiego człowieka. Jeżeli odrzuca Dekalog, powinien stosować się do norm moralnych i społecznych, wystrzegać się egoizmu, pamiętać że inni ludzie są tak samo wartościowi.
W życiu należy pełnić rolę „stróża” drugiego człowieka, kierować się troską i życzliwością. Zarówno osoby niewierzące, jak i wierzące, powinny szanować swoją odmienność. Niezgodne poglądy nie oznaczają, że należy wchodzić w konflikty i próbować wzajemnie przekonywać się do swoich racji. Podmiot liryczny podkreśla rolę, którą dla niektórych odgrywa religia. Wiara w Boga stanowi źródło nadziei i siły, zbawienie duszy może stać się najważniejszym celem doczesnego życia. Osoby niewierzące nie powinny więc na siłę przekonywać innych do swoich poglądów, ale uszanować ich odmienność.
Podmiot liryczny przedstawia wyidealizowaną wizję świata, gdzie wszyscy darzą się szacunkiem i akceptacją. Nawołuje do zapewnienia drugiemu człowiekowi wolności, wyzbycia się chęci przejmowania kontroli nad jego życiem. Religia jest jednym z najbardziej drażliwych tematów, który przez wieki prowadził nawet do wybuchu wojen. Osoba mówiąca nie neguje prawa do odrzucenia wiary w Boga. Stara się jednak uświadomić niewierzącym, że dla niektórych religia staje się jedyną ucieczką od codzienności i nadzieją na lepszą przyszłość. Z utworu płynie proste przesłanie, które w codziennym życiu często okazuje trudne do zrealizowania.
Aktualizacja: 2024-06-26 16:39:29.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.