„Psalm 23” o incipicie „Pan jest moim pasterzem” jest jednym z najbardziej znanych utworów, pochodzących z biblijnej Księgi Psalmów. Bóg zostaje nazwany najlepszym pasterzem i gospodarzem. Wierzący są porównani do stada owiec, znajdującego się pod opieką stwórcy i doświadczającego bożych łask.
Utwór pochodzi ze Starego Testamentu, a dokładniej z Księgi Psalmów, której autorstwo przypisuje się Dawidowi. Określenie „psalm” pochodzi od greckiego słowa psalmos, oznaczającego dosłownie „śpiew do wtóru harfy”. Gatunek ten należy więc do liryki melicznej, przeznaczonej do śpiewania.
Psalm to wyjątkowa odmiana poezji religijnej, ma formę wykonywanej wokalnie modlitwy. Utwory charakteryzują się podniosłym nastrojem, co nadaje im cechy hymnu. Psalm jest silnie zrytmizowany i dzieli się na wersety. W większości psalmów pojawiają się paralelizmy składniowe lub tematyczne, jedna z części jest powtórzeniem poprzedniej. Gatunek dzieli się na kilka rodzajów. Występują psalmy błagalne, w których podmiot liryczny prosi o ratunek w trudnej sytuacji, czy dziękczynne, gdzie okazuje się Bogu wdzięczność za otrzymane łaski. Wiele psalmów ma charakter pochwalny, czyli wychwalają boską doskonałość. Można wyróżnić również psalmy królewskie, Syjonu, królowania Jahwe, mądrościowe, pokutne czy prorocze.
Psalm nie dzieli się na strofy, składa się z dziewiętnastu wersów. Ma budowę nieregularną, różni się ilość sylab w obrębie wersu. Nierównomierny jest także rozkład akcentów. Nie pojawiają się rymy.
Utwór należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednich zaimków („Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego”, „chociażbym chodził ciemną doliną”, „mój kielich”, „zamieszkam w domu Pańskim”). Osoba mówiąca bezgranicznie ufa Bogu, u jego boku czuje się bezpiecznie. Pragnie zamieszkać w Królestwie Niebieskim, gdzie będzie cieszyła się wiecznym szczęściem. Pojawiają się także elementy liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do Boga. Obecne są więc apostrofy do stwórcy („Ty jesteś ze mną”, „stół dla mnie zastawiasz”).
Warstwa stylistyczna psalmu jest rozbudowana. Pojęcia abstrakcyjne nabierają cech ludzkich, zastosowano personifikacje („dobroć i łaska pójdą w ślad za mną”). Pojawiają się liczne metafory („pozwala mi leżeć na zielonych pastwiskach”, „orzeźwia moją duszę”, „Twój kij i Twoja laska ą tym, co mnie pociesza”, „namaszczasz mi głowę olejkiem”). Obecne są też epitety („zielonych pastwiskach”, „właściwych ścieżkach”, „ciemną doliną”, „najdłuższe czasy”). Na rytm utworu wpływają przerzutnie, czyli przeniesienia części wypowiedzenia do kolejnego wersu.
„Psalm 23” jest utworem o charakterze dziękczynnym i pochwalnym. Podmiot liryczny dziękuje Bogu za opiekę i wsparcie, którego udziela mu nawet w najtrudniejszych momentach. Psalm zawiera także pouczenie dla wspólnoty wiernych, przypomina, że posłuszeństwo wobec boskich przykazań zostanie nagrodzone życiem wiecznym w Królestwie Niebieskim.
Bóg zostaje porównany do doskonałego pasterza, a człowiek - do owcy w jego w stadzie. Psalm odwołuje się do kultury Izraelitów, prowadzących koczowniczy tryb życia. Obraz Boga, jako pasterza, powraca w Nowym Testamencie. Pojawia się między innymi w opowiadanej przez Jezusa „Przypowieści o zagubionej owcy”.
Pasterz troszczy się o swoje stado i zaspokaja wszystkie jego potrzeby. Zielone pastwisko i woda symbolizują duchowy pokarm, którym Bóg hojnie obdarza człowieka. Podmiot liryczny może odpocząć u boku Pana, jest on dla niego źródłem wytchnienia. Pasterz wskazuje też odpowiednią drogę, chroni stado przed zagubieniem.
W utworze ludzkie życie zostaje porównane do drogi. Owce przemierzają zielone pastwiska, ale muszą przejść również przez ciemną dolinę. Los nie zawsze jest pomyślny, wciąż pojawiają się trudności i kłopoty. Pastwiska znajdują się w górach, blisko nieba. Ciemna dolina jest nisko, przypomina podziemne królestwo śmierci. Nie ma w niej światła, łatwo zgubić drogę. Tylko Bóg potrafi wyprowadzić człowieka z życiowych trudności i odnaleźć wyjście z ciemności. Podmiot liryczny nie odczuwa lęku, ponieważ nie jest sam, prowadzi go pasterz.
Obecność Boga symbolizują laska i kij. Laska to oparcie, którego stwórca udziela człowiekowi w każdej sytuacji. Kij służy do obrony przed napastnikami. Bóg jest w stanie uratować człowieka z największych kłopotów, więc podmiot liryczny nie boi się nawet w ciemnej dolinie. W końcowej części psalmu, Bóg zostaje porównany do gospodarza domu, wydającego ucztę na cześć swojego przyjaciela. Stwórca namaszcza głowę gościa olejkiem, zapewnia najlepsze pożywienie i wyborne trunki. Gdy ziemska droga człowieka się skończy, czeka go nagroda za zachowanie posłuszeństwa Bogu. Wierni będą ucztować w Królestwie Niebieskim w wiecznym spokoju i szczęśliwości. Uczta stanowi metaforę zbawienia, do którego powinien dążyć każdy człowiek.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.