Arthur Rimbaud, fot: Étienne Carjat, 1872
Poemat „Statek pijany” jest jednym z najbardziej znanych utworów Arthura Rimbauda. Statek, będący jednocześnie podmiotem lirycznym, wyruszający w podróż w nieznane, symbolizuje człowieka poszukującego wolności. Poemat zawiera wątki autobiograficzne. Rejs statku metaforycznie ukazuje życie poety „pijanego wolnością”, który z czasem zaczyna tęsknić za dotyczasowym życiem.
Spis treści
Arthur Rimbaud był jednym z najsłynniejszych francuskich poetów. Zaliczano go do grona tzw. poetów wyklętych – określenie to odnosi się do twórców, których życie i działalność artystyczna przekraczały społeczne normy. Wystąpienia poetów wyklętych często wywoływały liczne skandale obyczajowe. Wiązało się to z odrzuceniem ze strony współczesnego im społeczeństwa. Twórczość tych poetów zdobyła szersze uznanie dopiero po ich śmierci.
Rimbaud przez długi czas pozostawał w burzliwym i głośnym związku z innym wybitnym francuskim poetą – Paulem Verlainem. Relacja ta dodatkowo wzmocniła legendę poety.
Utwór „Statek pijany” powstał latem 1871 roku, gdy poeta miał zaledwie siedemnaście lat. Rimbaud napisał go w swoim rodzinnym domu w Charleville. We wrześniu tego samego roku młody poeta wysłał do Paula Verlaine’a utwór wraz z pierwszym listem.
W oryginale napisany został aleksandrynem, czyli dwunastozgłoskowcem ze średniówką po szóstej sylabie. Aleksandryn stanowi ważne metrum klasycznej i nowoczesnej poezji francuskiej, co wiążę się z brzmieniem języka francuskiego. W przekładzie Zenona Przesmyckiego utwór został przełożony trzynastozgłoskowcem.
Utwór składa się ze stu wersów podzielonych na dwadzieścia pięć czterowersowych strof. Oparty jest na rymach krzyżowych (abab)
Poemat należy do liryki bezpośredniej – podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczą o tym liczne czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej oraz odpowiednie zaimki („czułem”, „wiedzie mnie”, „nie dbałem”, „biegłem”, „zbudzenie me”, „płakałem”).
. Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. W utworze ważną funkcję pełni personifikacja, statek nabiera cech ludzkich („tańczyłem po fali”, „widziałem wrące bagnisk olbrzymich fermenty”, „mię znudziły bieguny, zwrotniki”, „biegłem w płomykach elektrycznych cały”, „zbyt wiele płakałem”). W wypowiedzi podmiotu lirycznego obecne są liczne metafory („ludzie kołowrót widzą ofiar wieczny”, „kąpałem się w wielkiej pieśni Morza”, „marzyłem noc zieloną śród śniegów olśnienia”, „lazurowe trzody”, „łódź ginąca w golfach pod ziół brodą”). Zastosowano również porównania („dziesięć nocy, jak korek, tańczyłem po fali”, „śpiewnej jak muzyka”, „znam jutrzenki srebrzyste jako gołębice”, „jak wysepka gościłem ptaków roje gwarne”). Opis jest żywy i plastyczny, co osiągnięto dzięki licznym epitetom („pstrych słupów”, „zbóż flamandzkich”, „angielskiej bawełny”, „mdłych latarń”, „kały wstrętne”, „plamy sine”, „olbrzymie wężary”, „strętwienie przedwczesne”). Ponadto w utworze znajdują się wykrzyknienia („Lecz zbyt wiele płakałem!”, „O, niechaj dno me pęknie! Niech pójdę pod morze!”), a także neologizmy, które oddają niezwykłość doświadczeń osoby mówiącej („dramach praantycznych”, „słońc płomienienie”, „ócz panterzych”).
„Statek pijany” jest jednym z najważniejszych utworów francuskiego modernizmu i symbolizmu. W poemacie świat został ukazany jako miejsce pełne przygód i tajemnic. Tytułowy pijany statek symbolizuje człowieka poszukującego własnej drogi i swojego miejsca w świecie. Podmiot liryczny symbolizuje również życie poety, który pragnie uwolnić się od ograniczeń tradycyjnej twórczości i norm społecznych.
Motyw „pijaństwa” statku nie odnosi się dosłownie do uzależnienia od alkoholu, lecz symbolizuje stopniowe zagubienie podmiotu lirycznego, które można porównać do stopniowego wypełniania się statku wodą.
Poemat rozpoczyna się symboliczną sceną swobodnego odpłynięcia tytułowego statku. Statek, a więc podmiot liryczny wyrusza w nieznane, doświadczając nieograniczonej wolności i zerwania z dotychczasową, schematyczną egzystencją, ograniczoną do przewożenia towarów. Symbolizujący poetę bohater uwalnia się od wszelkich trosk i zmartwień.
Osoba mówiąca zachęca czytelnika do poszukiwania wolności za wszelką cenę, którą zapewnić może wyłącznie piękno natury. Przyroda staje się dla podmiotu lirycznego ważniejsza niż wszelkie przyziemne sprawy pozostawione w porcie. W miarę trwania podróży opis zachwycających miejsc ustępuje niepokojącym wizjom. Statek wypływa na głęboką wodę, zaczynają towarzyszyć mu strach i cierpienie.
Podmiot liryczny, który na początku swojego rejsu był tak wolny i szczęśliwy, niespodziewanie oświadcza, że chce umrzeć. Statek marzy, aby znaleźć się na dnie oceanu. Osoba mówiąca traci początkowe zainteresowanie odkrywaniem świata i przeżywaniem przygód.
Bohaterowi zaczynają doskwierać samotność i poczucie uwięzienia. Podmiot liryczny zastanawia się nad przeszłością, zaczyna rozważać zrezygnowanie z rejsu na rzecz powrotu do krainy dzieciństwa. Tęskni za stałym lądem i cywilizacją, od których tak bardzo chciała się uwolnić.
Podmiot liryczny z czasem zaczyna tęsknić za stałym lądem i strukturami społecznymi, od których wcześniej próbował się uwolnić. Wspomina Europę oraz formy zabaw z dzieciństwa, takie jak puszczanie statków w kałużach. Dochodzi do wniosku, że wolałby te niewielkie, oswojone przestrzenie od bezkresnego oceanu.
Na pierwszy rzut oka poemat wychwala porzucenie monotonni codziennego życia na rzecz poszukiwania przygód i odkrywania niezwykłych miejsc. Początkowo tytułowy statek rzeczywiście jest zachwycony nieograniczoną wolnością. Z czasem jednak utwór staje się bardziej melancholijny – okazuje się, że nawet najpiękniejsze krajobrazy nie są w stanie zastąpić rodzinnych stron i wsparcia najbliższych osób. Poeta-buntownik, który odrzucał wszystkie normy obyczajowe, okazuje się tęsknić za życiem w społeczeństwie.
Aktualizacja: 2025-08-25 10:24:13.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.