Arthur Rimbaud, fot: Étienne Carjat, 1872
Poemat narracyjny „Statek pijany” jest jednym z najbardziej znanych utworów Arthura Rimbaud. Opowiada historię statku towarowego, który zerwał się z cumy holowników i wyruszył na pełne morze. Poemat stanowi rozbudowaną metaforę ludzkiego życia.
Spis treści
Arthur Rimbaud był francuskim poetą zaliczanym do grona tzw. poetów wyklętych. Ich życie oraz twórczość wywoływały liczne skandale obyczajowe, spotykali się z odrzuceniem ze strony współczesnego sobie społeczeństwa. Dopiero z czasem, po śmierci utwory poetów wyklętych stawały się wręcz legendarne. Artyści buntowali się przeciwko wszelkim normom, często popadali w uzależnienia i konflikty z prawem. Wielu z nich umierało przedwcześnie, często samobójczą śmiercią. Rimbaud był homoseksualistą, przez lata pozostawał w burzliwym związku z innym francuskim poetą - Paulem Verlainem.
Historia życia Rimbauda urosła do rangi legendy, a jego nazwisko stało się symbolem buntu. Utwór „Statek pijany” powstał latem 1871 roku, gdy poeta miał zaledwie siedemnaście lat. Rimbaud napisał go w swoim rodzinnym domu w Charleville. We wrześniu tego samego roku, młody poeta wysłał wiersz, razem z pierwszym listem, do Paula Verlaine’a.
Utwór zawiera wiele ukrytych wątków autobiograficznych. Rejs statku przypomina życie pijanego wolnością poety, który po czasie zaczyna tęsknić za stałością i bezpieczeństwem. W jego mentalności zachodzą ciągłe zmiany, które można porównać do procesu dojrzewania młodego poety.
Utwór jest ostatnim z wierszy regularnych poety, składa się ze stu wersów. Został podzielony na dwadzieścia pięć aleksandrynów, z których każdy liczy po cztery wersy. Jest to forma wierszowa w której ostatnia akcentowana sylaba przed średniówką to szósta sylaba od początku wersu. Ostatnią akcentowaną sylabą wersu jest szósta sylaba po średniówce. Aleksandryny pojawiają się często w nowoczesnej poezji francuskiej, co ma związek z brzmieniem języka francuskiego. W polskim przekładzie Zenona Przesmyckiego wiersz jest napisany trzynastozgłoskowcem. W utworze pojawiają się rymy krzyżowe (abab).
Poemat należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej oraz odpowiednich zaimków („czułem”, „wiedzie mnie”, „nie dbałem”, „biegłem”, „zbudzenie me”, „płakałem”). Osoba mówiąca to tytułowy statek, który uwolnił się i dryfuje po morzu. Można utożsamiać go z poetą, który na pierwszym miejscu postawił wolność.
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Najważniejszą rolę pełni personifikacja, statek nabiera cech ludzkich, przez co łatwo odnieść jego los do ludzkiego życia („tańczyłem po fali”, „widziałem wrące bagnisk olbrzymich fermenty”, „mię znudziły bieguny, zwrotniki”, „biegłem w płomykach elektrycznych cały”, „zbyt wiele płakałem”). W wypowiedzi podmiotu lirycznego obecne są liczne metafory („ludzie kołowrót widzą ofiar wieczny”, „kąpałem się w wielkiej pieśni Morza”, „marzyłem noc zieloną śród śniegów olśnienia”, „lazurowe trzody”, „łódź ginąca w golfach pod ziół brodą”). Zastosowano również porównania („dziesięć nocy, jak korek, tańczyłem po fali”, „śpiewnej jak muzyka”, „znam jutrzenki srebrzyste jako gołębice”, „jak wysepka gościłem ptaków roje gwarne”). Opis jest żywy i plastyczny, dzięki licznym epitetom („pstrych słupów”, „zbóż flamandzkich”, „angielskiej bawełny”, „mdłych latarń”, „kały wstrętne”, „plamy sine”, „olbrzymie wężary”, „strętwienie przedwczesne”). Podmiot liryczny odczuwa silne emocje, pojawiają się wykrzyknienia („Lecz zbyt wiele płakałem!”, „O, niechaj dno me pęknie! Niech pójdę pod morze!”). Poeta zastosował neologizmy, które oddają niezwykłość doświadczeń osoby mówiącej („dramach praantycznych”, „słońc płomienienie”, „ócz panterzych”).
Utwór jest jednym z najważniejszych tekstów francuskiego modernizmu i symbolizmu. Świat został ukazany jako miejsce pełne przygód i tajemnic. Ważną rolę odgrywa tytuł. „Statek pijany” to w rzeczywistości człowiek poszukujący swojego miejsca w życiu. Jest poetą, który próbuje ustalić swoją dalszą drogę twórczą. Fakt uzależnienia od alkoholu, nawiązuje do stopniowego nabierania przez statek wody, ale też zagubienia człowieka, który łatwo może popaść w nałogi, poszukując ucieczki od problemów.
Wiersz rozpoczyna się symboliczną sceną swobodnego odpłynięcia tytułowego statku. Podmiot liryczny zaczyna płynąć w nieznane, odczuwa nieograniczoną wolność. Zrywa ze swoją schematyczną egzystencją, opierającą się na przewożeniu towarów. Statek pozbywa się wszystkich zmartwień, przemierza krainy szczęścia, piękna i fantazji.
Osoba mówiąca zachęca czytelnika do poszukiwania wolności za wszelką cenę. Zapewnić ją może wyłącznie piękno natury. Niezwykła uroda przyrody jest dla podmiotu lirycznego ważniejsza niż wszystkie przyziemne sprawy, które pozostawił w porcie. Z czasem opis zachwycających miejsc, ustępuje niepokojącym wizjom. Statek wypływa na głęboką wodę, zaczynają towarzyszyć mu strach i cierpienie.
Podmiot liryczny, który na początku swojego rejsu był tak wolny i szczęśliwy, niespodziewanie oświadcza, że chce umrzeć. Statek marzy, aby znaleźć się na dnie oceanu. Osoba mówiąca traci pasję do odkrywania świata i przeżywania kolejnych przygód. Dopada ją przejmująca samotność i poczucie uwięzienia. Podmiot liryczny zastanawia się nad przeszłością, chce zrezygnować z niczym nieograniczonego rejsu na rzecz powrotu do krainy dzieciństwa. Osoba mówiąca tęskni za stałym lądem i cywilizacją, od których tak bardzo chciała się uwolnić. Wspomina Europę i kałuże na których dzieci puszczają stateczki. Podmiot liryczny niespodziewanie stwierdza, że wolałby tę kałużę od ogromnego oceanu.
Pozornie, poemat wychwala porzucenie monotonnego, codziennego życia na rzecz poszukiwania przygód i odkrywania niezwykłych miejsc. Tytułowy statek faktycznie na początku jest zachwycony nieograniczoną wolnością. Z czasem jednak utwór staje się bardziej melancholijny, okazuje się, że nawet najpiękniejsze krajobrazy nie są w stanie zastąpić rodzinnych stron i wsparcia najbliższych osób. Samotność zabija w osobie mówiącej radość z doświadczanych przeżyć. Poeta-buntownik, który odrzucał wszystkie normy obyczajowe, okazuje się tęsknić za życiem w społeczeństwie. Autor porusza tematykę miłości do ojczyzny i tęsknoty za rodzinnymi stronami. Okazuje się, że człowiek jest naprawdę wolny w znanym, bezpiecznym środowisku, a nie na oceanie, pełnym niezwykłych, ale zupełnie obcych krajobrazów.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:31:13.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.