Utwór Wisławy Szymborskiej „Radość pisania” jest wierszem autotematycznym, ponieważ opowiada o twórczości poetyckiej. Zadowolenie podmiotu lirycznego płynie z nieograniczonych możliwości własnej kreacji rzeczywistości. Na pierwszy rzut oka, przekaz wiersza jest prosty i klarowny, w rzeczywistości autorka posługuje się jednak autoironią i zachowuje dystans wobec własnych dokonań.
Wiersz został wydany w zbiorze „Sto pociech” w 1967 roku. Był to czas, gdy rosła samoświadomość wśród poetów i zmieniało się podejście do sztuki. Utwory współczesne nie zawsze mają na celu niesienie przesłania czy osiągnięcie doskonałości formy poetyckiej, czasem są tworzone dla samego aktu artystycznej kreacji.
Wśród poetów, malarzy, rzeźbiarzy i innych artystów pojawiają się więc przemyślenia na temat ich możliwości, talentu i samego procesu twórczego. W ten nurt wpisuje się utwór „Radość pisania”. Motywy autotematyczne pojawiały się jednak w sztuce już w poprzednich epokach. Jako przykłady mogą posłużyć fraszka Jana Kochanowskiego „Na swoje księgi”, wiersz Czesława Miłosza „Ars poetica?” czy „Ogólniki” Cypriana Kamila Norwida.
Wiersz ma budowę nieregularną, składa się z sześciu strof o różnej ilości wersów. Dwie zwrotki są ośmiowersowe, trzy - czterowersowe, a jedna - trzywersowa. Poszczególne wersy też są zróżnicowane, pod względem liczby sylab. Jeden wers zawiera od czternastu do siedemnastu zgłosek. W utworze pojawiają się nieliczne rymy, ale ich układ również jest nieregularny. Wiersz ma prostą, przejrzystą formę, typową dla twórczości Szymborskiej.
Utwór jest przykładem liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednich zaimków („moich palców”, „każę”, „mojej woli”). Osoba mówiąca jest poetą, twórcą, który powołał do życia sarnę. Stawia się w pozycji kreatora, sprawuje całkowitą kontrolę nad stworzoną przez siebie rzeczywistością.
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana, mimo zastosowania nieskomplikowanego języka. W wierszu pojawiają się liczne epitety („napisana sarna”, „białą kartką”, „przymrużonym okiem”, „stromym piórze”, „ręki śmiertelnej”). Zastosowano również metafory („biegnie ta napisana sarna przez napisany las”, „na pożyczonych z prawdy czterech nóżkach wsparta”, „jest w kropli atramentu spory zapas myśliwych z przymrużonym okiem”, „wiąże łańcuchami znaków”, „zemsta ręki śmiertelnej”). Obecne jest też ożywienie, litery zachowują się jak żywe istoty („nad białą kartką czają się do skoku litery”). W utworze pojawiają się porównania („okamgnienie trwać będzie tak długo, jak zechce”, „jej pyszczek odbije jak kalka”). Obecny jest też oksymoron („małe wieczności”). W wierszu zastosowano wiele pytań retorycznych („Jest więc taki świat, nad którym los sprawuję niezależny?”, „Dlaczego łeb podnosi, czy coś słyszy?”).
Wiersz ukazuje warsztat poety, a konkretniej przebieg procesu tworzenia utworu. Sytuacja liryczna przypomina kiczowaty obraz, przedstawiający leśny krajobraz, gdzie sarna pije wodę ze źródełka.
Poeta ma prawo stworzyć dowolną rzeczywistość, również banalną i sztampową. Sztuka nie musi być odkrywcza, ukazywać czegoś niespotykanego i niezwykłego. Artysta ma całkowitą kontrolę nad swoją twórczością, może wybrać jej temat i kierować losami bohaterów. Podmiot liryczny zdążył już opisać sarnę i las w którym się znajduje. Dalsze wydarzenia pozostają jednak niewiadomą.
Osoba mówiąca nie zdecydowała, gdzie biegnie sarna i co zakłóciło jej spokój. Być może zwierzę zmierza do strumyka, w którym odbija się jego pyszczek. Przemieszcza się na czterech nogach, które są już prawie prawdziwe, ponieważ stworzyła je osoba mówiąca. Pod piórem poety powstają uszy sarny, którymi może poruszać. Zwierzę porusza gałęzie drzew, zwiedza las, który został stworzony specjalnie dla niego. Podmiot liryczny napisał o sarnie, musi więc opisać całą rzeczywistość, w której będzie mogła funkcjonować. Las istnieje, żeby sarna miała dokąd pobiec.
Przyszłość zwierzęcia jest niepewna, ponieważ w całości zależy od pomysłowości poety. Za chwilę zostaną napisane kolejne słowa, które zadecydują o przebiegu sytuacji lirycznej. Być może sielanka będzie trwać, ale wydarzenia mogą też potoczyć się inaczej. Jeśli litery ułożą się w niekorzystny sposób, powstaną drapieżniki lub myśliwi przed którymi sarna nie zdoła uciec.
Poeta za pomocą kilku słów jest w stanie całkowicie zmienić nastrój utworu, lekki wiersz o życiu sarny zmieni się w przygnębiającą opowieść. Jeśli taka będzie decyzja podmiotu lirycznego, sarna zostanie otoczona przez myśliwych i zastrzelona. Strzelcy zapominają jednak kto ma prawdziwą kontrolę nad wydarzeniami. Ich amunicja może okazać się bezużyteczna.
Świat utworu rządzi się innymi prawami, a całkowitą władzę nad nim sprawuje poeta. Reguły tej rzeczywistości są bardzo proste, o wszystkim decyduje podmiot liryczny. Może zatrzymać czas i zastanawiać się nad dalszym przebiegiem wydarzeń tak długo jak chce. Ma całkowitą władzę nad upływem czasu, wieczność może trwać dosłownie chwilę. Jest w stanie zatrzymać w locie wystrzelone kule, zmienić bieg wydarzeń i ocalić sarnę przed niespodziewaną śmiercią.
Z woli podmiotu lirycznego może stać się wszystko albo nic. Najmniejsza zmiana w stworzonej przez artystę rzeczywistości jest zależna od niego. Poeta nie pozwoli nawet, aby bez jego wiedzy spadł liść z drzewa lub drgnęło źdźbło trawy. Podmiot liryczny wyciąga wnioski na temat świata, nad którym sprawuje wyłączną władzę. Jest to niezwykła rzeczywistość, całkowicie zależna od liter składających się w kolejne słowa utworu. Czas jest wręcz związany rzędami znaków, które go kontrolują.
Osoba mówiąca odczuwa radość pisania, ponieważ ma całkowitą władzę nad wydarzeniami, może realizować wszystkie swoje wizje, nawet te najbardziej nierealne. Utrwala w ten sposób ulotne wizje i pomysły, które inaczej nie pozostałyby tylko w jej wyobraźni. Pisanie jest jednocześnie zemstą zwyczajnego, śmiertelnego człowieka. Poeta nie ma całkowitego wpływu na swoje życie, dlatego w ramach zemsty tworzy własną rzeczywistość, gdzie może postawić się w roli Boga.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.