Jan Kochanowski, Józef Buchbinder, 1884
Utwór „Do fraszek” Jana Kochanowskiego został wydany w zbiorze „Fraszki. Księgi trzecie” w 1584 roku. Jest to refleksja poety nad własną twórczością. Kochanowski opisuje w utworze swoje poglądy na temat roli sztuki w społeczeństwie oraz procesu tworzenia fraszek.
Spis treści
Fraszka ma zwięzłą formę, charakterystyczną dla tego gatunku literackiego. Jest to wiersz stychiczny, nie zastosowano podziału na strofy. Składa się z ośmiu wersów, został napisany trzynastozgłoskowcem ze średniówką po siódmej sylabie. Wiersz jest rytmiczny, również dzięki zastosowaniu rymów żeńskich parzystych (aabb).
Utwór należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność w utworze. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednich zaimków („fraszki moje”, „kładę tajemnice moje”). Podmiot liryczny jest autorem fraszek, o których snuje rozmyślania, dlatego można utożsamiać go z samym Kochanowskim.
Już tytuł fraszki wskazuje, że należy ona do liryki inwokacyjnej. Utwór ma formę rozbudowanego bezpośredniego zwrotu do fraszek, na początku wiersza pojawia się apostrofa („Fraszki nieprzepłacone, wdzięczne fraszki moje”).
Ze względu na zwięzłą treść, warstwa stylistyczna nie jest zbyt rozbudowana. Tytułowe fraszki otrzymują cechy ludzkie, zastosowano personifikacje („powiedzcie mu”). Pojawia się również anafora, wers trzeci i czwarty zaczynają się od słowa „bądź”. Poeta użył również epitetów, aby nadać opisowi plastyczność („dziwny Labirynt”, „kłębki tylne”, „ścieżki mylne”, „rogatego chłopobyka”).
Podmiot liryczny zwraca się uosobionych fraszek, do których ma ciepły, życzliwy stosunek. Poeta powierza tym utworom wszystkie swoje sekrety. Jest tylko człowiekiem, nie omijają go zmienne koleje losu. Pojawia się, typowe dla twórczości Kochanowskiego, odwołanie do mitologicznej Fortuny, bogini odpowiedzialnej za wszystkie wydarzenia spotykające człowieka, zarówno pozytywne, jak i negatywne. Poeta łączył w swoich utworach motywy antyczne z wiarą chrześcijańską, które według niego się nie wykluczały.
Podmiot liryczny wyraża za pomocą fraszek swoje refleksje, wynikające z życiowego doświadczenia. Podkreśla jednak, że czytelnicy nigdy nie będą w stanie dowiedzieć się całej prawdy na jego temat. Mogą próbować zrozumieć artystę przez wnikliwą analizę jego fraszek, ale jest to skazane na porażkę. Największe tajemnice podmiot liryczny zachowuje dla siebie i odbiorcy muszą to uszanować.
Kolejnym elementem antycznym w fraszce jest porównanie twórczości podmiotu lirycznego do labiryntu. Nikt nie jest w stanie go przejść, nawet z pomocą nici Ariadny. Stanowi to odwołanie do mitycznego labiryntu, wybudowanego przez Dedala z rozkazu króla Minosa. Miał on na celu uwięzienie Minotaura. Z tego mitu wywodzi się związek frazeologiczny „nić Ariadny”, oznaczający wskazówkę, wyjście z beznadziejnej sytuacji. Tezeusz, syn władcy Aten, udał się na Kretę, aby zgładzić Minotaura. Zakochana w młodzieńcu Ariadna, córka króla Minosa, obawiała się, że nie zdoła się on wydostać z labiryntu. Wpadła więc na pomysł przywiązania nici przy wejściu i rozwijania jej przez całą drogę. Dzięki temu, Tezeusz zdołał wyjść z powrotem na zewnątrz, podążając za nicią. Labirynt przedstawia złożoność twórczości podmiotu lirycznego i jego skomplikowane życie wewnętrzne. Zagłębianie się we fraszki poety przypomina błądzenie w labiryncie.
Fraszka należy do liryki autotematycznej, opowiada o koncepcji poezji, roli poety w społeczeństwie, procesie tworzenia i odbioru sztuki. Utwór jest adresowany do wiernych czytelników Kochanowskiego, którzy traktowali wszystkie jego utwory biograficznie.
Podmiot liryczny, utożsamiany z samym autorem, podkreśla, że życie jest zbyt skomplikowane i pełne sprzecznych emocji, aby wyrazić całą jego naturę słowami. Zauważa też, że każdy artysta ma prawo i możliwość autokreacji, kształtowania własnego wizerunku, który nie musi być do końca zgodny z prawdą. Podmiot liryczny zachęca do poszukiwania we fraszkach rozrywki i pretekstu do refleksji nad życiem, a nie poszukiwania głębszego sensu.
Aktualizacja: 2024-06-26 16:53:20.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.