„Bez dogmatu” to jedna z powieści obyczajowych i filozoficznych, których autorem jest Henryk Sienkiewicz. Dzieło to stanowi zapis pamiętników młodego Leona Płoszowskiego, który wikła się w skomplikowaną relację ze swoją kuzynką, Anielą. Leon raz pragnie być z dziewczyną, a raz szuka innych przygód w życiu. Przeżycia Leona stanowią główną oś fabuły powieści Sienkiewicza, jest on jej głównym bohaterem i narratorem.
Leon Płoszowski to główny bohater, a zarazem narrator powieści „Bez dogmatu”. Spisuje on swoje pamiętniki, w których stara się przeanalizować własną sytuację życiową. Leon to potomek rodu arystokratycznego Osoria, który wcześnie został osierocony przez matkę. Dzieciństwo upłynęło mu w takich miastach jak Paryż, Rzym i Warszawa. Towarzyszył tam ojcu, a także kolejnym bonom, które dbały o jego wychowanie. Po śmierci żony ojciec Leona osiadł w Rzymie i zajął się kolekcjonowaniem dzieł sztuki. Sam Leon zaś kształcił się między innymi w kolegium w Metzu, studiował na uniwersytecie w Warszawie i w szkole rolniczej we Francji. Z tego powodu władał biegle językami obcymi, między innymi włoskim i łaciną. Przyjaźnił się z małżeństwem Śniatyńskich, a także bywał na salonach jako gość.
Leon posiada talent literacki i gust, który wykształcił dzięki wizytom w muzeach europejskich. W towarzystwie uchodzi za jednostkę wręcz wybitną, przeznaczoną do pracy literackiej lub krytycznej. Sam siebie określa jako człowieka wrażliwego, wykształconego, o wysokim poczuciu estetyki. Nazywa siebie również „geniuszem bez teki”, czyli uważa się za osobę zdolną, lecz marnującą posiadane zdolności. Leon wątpi w takie wartości jak miłość, religia czy filozofia. Jego ciotka sprawia, że młodzieniec zakochuje się w pięknej kuzynce Anielce, którą to spotyka w jej domu w Warszawie. Zyskuje przychylność dziewczyny, a także otoczenia, jednak nie spieszy się z oświadczynami, gdyż nie chce działać zgodnie z cudzymi oczekiwaniami. Któregoś razu ojciec wzywa go do Rzymu i Leon opuszcza przez to Płoszów. W wyniku tego też rezygnuje ze swoich deklaracji miłosnych. Śmierć ojca zatrzymuje go za granicą, gdzie Leon porządkuje sprawy spadkowe i romansuje z piękną mężatką, Laurą Davisową.
Ciotka wzywa jednak Leona ponownie do Warszawy, by podjął on decyzje dotyczące małżeństwa z Anielą, która jest równocześnie adorowana przez Kromickiego. Leon wówczas rezygnuje z ubiegania się o rękę Anieli, zatem życzy kuzynce i jej adoratorowi wiele szczęścia. Po pewnym czasie Leon rozumie jednak, że popełnił błąd, zatem prosi Śniatyńskiego o pomoc w mediacjach. W domu Laury Davisowej poznaje piękną pianistkę, Klarę Hilst, a po ślubie Anielki i Kromickiego odczuwa rozpacz. By zagłuszyć smutek i wyrzuty sumienia udaje się w podróż po Europie.
Leon pragnie Anielki, której nie może mieć, ponieważ dziewczyna pozostaje wierna mężowi i na dodatek zachodzi z nim w ciążę. Towarzyszy jej zatem w Gastein, wspiera finansowo męża dziewczyny. W tym wszystkim wrażliwy Leon zmaga się z myślami samobójczymi, które go nachodzą. Gdy wraca do Płoszowa, zatrzymuje się w Wiedniu po drodze, namawia też kuzynkę, by ta zapozowała malarzowi Angelemu. Gdy Kromicki popełnia samobójstwo, Leon odzyskuje nadzieję na relację z Anielą. Dziewczyna okazuje się jednak śmiertelnie chora. Gdy Aniela umiera, Leon zaczyna rozumieć skalę swoich błędów i to, że to on przyczynił się do choroby ukochanej. W powieści „Rodzina Połanieckich” Sienkiewicza pojawia się informacja, że Leon popełnił samobójstwo.
Leon jest zatem bohaterem przekonanym o własnej wyjątkowości, rozkapryszonym i obojętnym na cudze uczucia wbrew deklarowanej wrażliwości. Nie potrafi znaleźć dla siebie miejsca w życiu i na świecie, marnuje czas na rozrywkach i zabawach, zamiast zająć się czymś pożytecznym. Leon uważa również, że jego pamiętniki mają wartość literacką. Płoszowski to zatem osoba z potencjałem, który został przez niego zmarnowany. Niezdecydowanie Leona przyczyniło się też do zmarnowania życia zakochanej w nim kuzynki Anielki.
Aktualizacja: 2025-10-10 00:31:33.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.