„Kartoteka” Tadeusza Różewicza to dramat pochylający się nad stanem współczesnego człowieka i społeczeństwa. Będący przykładem „Everymana” bohater zmaga się ze swoim wewnętrznym wypaleniem oraz poczuciem niespełnienia. Ponura przeszłość nawiedza go, ponieważ nie potrafi jej przepracować. Przez to jest niezdolny do nawiązania głębszych relacji z innymi ludźmi i otaczającym go światem.
Spis treści
Dramat Różewicza ma charakter luźno splecionych ze sobą scen, które można łatwo ułożyć w dowolnej kolejności. Przypomina przez to zbiór kart z życia człowieka, które ktoś włożył do jednej teczki — kartoteki. Tytuł można również odnosić do bohatera, który nie ma określonej indywidualności. Stanowi zlepek ludzkich zdarzeń z jednego pokolenia, tworzących jego charakterystykę. Tak, jak robiłaby to właśnie tytułowa kartoteka.
Kolejne sceny „Kartoteki” stanowią opis interakcji głównego bohatera z innymi ludźmi. Niezależnie od tego kim w danym momencie jest, wspomniane relacje zawsze stanowią dla niego problem. Bohater ma wyraźne trudności z komunikacją — nie potrafi wyrazić swoich emocji i życia wewnętrznego w sposób dostatecznie zrozumiały dla innych. Wszelkie relacje z innymi ludźmi pozostają u niego płytkie. Szczególnie z płcią przeciwną nie łączy go nic trwalszego ani wartościowego. Zarazem jednak zdefiniowanie siebie uzależnia od osób, które spotyka na swojej drodze. Oddaje to doskonale ciągła zmiana imion bohatera, która towarzyszy wkraczaniu na scenę nowych osób.
Protagonista nie czuje żadnej więzi ze światem. Jest nim zawiedziony, pragnie jedynie czerpać i spełniać kolejne pragnienia. Oddaje to płytką, pozbawioną refleksji postawę współczesnego człowieka do otaczającej go rzeczywistości.
Bohater „Kartoteki” to tzw. Everyman — uosobienie doświadczeń, podejścia do życia i charakteru całego pokolenia. W tym wypadku są to tzw. Kolumbowie. Pokolenie to zostało dotknięte tragedią II wojny światowej. Uratowani z krwawej hekatomby, byli do końca życia naznaczeni przeszłością.
W protagoniście widać echa tego problemu. W kilku miejscach wspomina wojnę, a nawet epizod partyzancki. Między słowami możemy jednak przeczytać, że bohaterowi daleko było do krystalicznie czystego bojownika o wolność (prawdopodobnie zastrzelił kolegę z oddziału). Sama wojna odcisnęła na nim swoje piętno, ponieważ panicznie boi się powrotu tamtego koszmaru.
Strach dopada go również w momencie rozliczenia z dawnymi wydarzeniami. Bohater nie ma odwagi stawić czoła rzeczom, które robił podczas wojny. Podobnie jak całe pokolenie wypiera horror, zamiast go przepracować. Przez to przeszłość rzuca się cieniem na teraźniejszość i nie daje mu normalnie egzystować.
Utwór Różewicza to analiza stanu człowieka XX wieku. Bohater skupia sobie jak w soczewce wszystkie cechy, które autor dostrzega u ludzi tego okresu. Przede wszystkim jest to uczuciowe wyjałowienie. Protagonista nie czuje nic głębszego, pozostaje nieporuszony światem i innymi ludźmi. Jego postawę wobec wszystkiego można określić jako bierną — robi to, co musi. Brak temu jednak zaangażowania, prawdziwej pasji. Świat wokół niego dzieje się, co wyraża tłum postaci przechodzących przez jego pokój. Tymczasem on jest zawsze w tym samym miejscu i jedynie chwilowo „ociera się” o innych.
Przez to bohater ma poczucie utknięcia w martwym punkcie życia. Mimo osiągnięcia pewnych sukcesów na gruncie zawodowym jego egzystencja zdaje się tkwić w zastoju. Nic się nie zmienia, jak wystrój jego pokoju. Cokolwiek jednak bohater by osiągnął, nie opuszcza go poczucie niespełnienia.
Aktualizacja: 2025-07-18 16:20:16.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.