Szkoła i nauka to dość często poruszany motyw w literaturze. Służy on nie tylko do przedstawienia tego etapu w życiu człowieka, ale też do zobrazowania, jakie mechanizmy rządzą oświatą i w jaki sposób system może wykorzystywać ją do propagowania swoich celów. Jest to szczególnie zauważalne w systemach autorytarnych i dyktaturach. Szkoła jest bowiem miejscem, które kształtuje konkretny sposób myślenia i formuje nowego obywatela. Literatura często pokazuje postaci nauczycieli, którzy na swój sposób realizują ten cel. To między innymi Bladaczka z „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza oraz w „Lekcji”, dramacie, którego autorem jest Eugéne Ionesco.
Bladaczka to nauczyciel polskiego w szkole, do której trafia Józio, główny bohater powieści „Ferdydurke”. To człowiek, który w swojej pracy przekazuje uczniom wyłącznie z góry zlecone treści, nie potrafi ich zainteresować nauką i powtarza utarte schematy. Przekazuje treści z góry ukształtowane przez system i mające na celu wykształcenia u dzieci jednego, słusznego sposobu myślenia, który objawia się stwierdzeniem, że Słowacki był wielkim poetą. Nauczyciel wmawia uczniowi, że twórczość poety go zachwyca, nawet kiedy chłopiec temu zaprzecza. Bladaczka jest zatem jedynie narzędziem systemu, nie zaś prawdziwym pedagogiem z powołania. Jest nieudolny, nie radzi sobie z opanowaniem uczniów, którzy podważają jego słowa i sposoby nauczania. Najbardziej obawiał się zwolnienia z pracy, musiał bowiem utrzymać żonę i dziecko. To była jego główna motywacja do pracy w szkole.
Profesor z „Lekcji” to szanowany autorytet, do którego uczennice przychodzą na korepetycje. Początkowo wydaje się on bardzo zaangażowany w spotkanie z uczennicą, chętnie ją wypytuje o jej ambicje i stan wiedzy, interesuje się jej przyszłością. Z czasem jednak zaczyna rosnąć jego zniecierpliwienie i agresja wobec niej, kiedy uczennica nie spełnia jego kolejnych oczekiwań, posługuje się odmiennymi metodami przyswajania wiedzy niż on i nie interesuje się jego wykładem z filologii, który to nauczyciel wygłasza zamiast opowiadać o arytmetyce. Profesor używa języka do naginania uczennicy do swojej woli i kreowania rzeczywistości, a ostatecznie zabija uczennicę. Okazuje się ona też jedną z jego wielu ofiar i profesor zapewne powtórzy swoje czyny.
Profesor i Bladaczka reprezentują autorytaryzm i próbę naginania społeczeństwa do woli władzy poprzez kształtowania u ludzi jednego słusznego sposobu myślenia. Jednak Bladaczka jest słaby i nieudolny, robi to wszystko ze strachu, a profesor niszczy uczennice ze złości i przekonania o słuszności swoich czynów. On posługuje się siłą i agresją, a Bladaczka nieudolnie próbuje uspokoić uczniów w klasie. Obaj pozostają jednak narzędziami w rękach systemu, który przy pomocy języka i absurdów kreuje rzeczywistość, gdzie obywatele nie podważą jego słuszności, staną się otępiali i będą wyznawać jedyne słuszne poglądy. Bladaczka i profesor różnią się za to metodami swoich działań, co też pokazuje, jak odmienni są ludzie wierzący ideowo w pewien cel od tych, którzy starają się w danym systemie po prostu przetrwać.
Aktualizacja: 2025-05-26 19:52:50.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.