Wielu twórców literatury czerpie inspirację z dorobku wcześniejszych epok. W ich utworach wówczas pojawiają się liczne nawiązania do dzieł artystów, którzy żyli przed nimi. Czasami jest to właśnie zainspirowanie się nimi, ale bywa też, że twórcy wchodzą w polemikę z innymi tekstami, parafrazują je, dekonstruują lub decydują się na jeszcze inne zabiegi literackie. Przykładem tego zjawiska są utwory takie jak „Romans wieczorny” Stanisława Balińskiego oraz „Świtezianka” Adama Mickiewicza. Dzieła te korespondują ze sobą.
Adam Mickiewicz to największy i najbardziej znany twórca epoki polskiego romantyzmu, człowiek, który właściwie nadał kierunek temu nurtowi i ogłosił jego programowe założenia. „Świtezianka” ukazała się właśnie w tomiku „Ballady i romanse” z roku 1822, uznawanego umownie za początek romantyzmu w Polsce. Z kolei Stanisław Baliński, twórca wiersza „Romans wieczorny”, to osoba związana ze Skamandrytami i awangardą, pisał w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Mimo to w jego dziełach widać bardzo silną inspirację epoką romantyzmu. W związku z tym można pokusić się o porównanie „Świtezianki” z „Romansem wieczornym”.
Istnieje wiele podobieństw między utworami Mickiewicza i Balińskiego. Przede wszystkim jest to ich tematyka - oba teksty dotyczą relacji zakochanych w sobie osób, które spotykają się ze sobą wieczorami. Ich schadzki mają miejsce nad wodą, w jednym przypadku jest to jezioro Świteź, w drugim staw. Zatem występuje wiele podobieństw w sytuacji lirycznej tych utworów, można zatem przypuszczać, że Baliński faktycznie inspirował się tutaj balladą Mickiewicza.
Podobieństwa występują też pod względem klimatu i nastroju, jaki panuje w obu tekstach. Jest on specyficzny, bardzo tajemniczy i magiczny, wydarzenia rozgrywają się bowiem nocą, na łonie natury. Taka fantastyczna atmosfera to coś wyróżniającego romantycznych twórców i Baliński wyraźnie się do tego odwoływał.
W dziełach romantyków ogromnie ważną rolę odgrywała przyroda. Była ona nie tylko tłem opisywanych wydarzeń, ale też urastała do rangi pełnoprawnego bohatera. Antropomorfizacja natury ma miejsce zarówno w „Świteziance”, jak i w „Romansie wieczornym”. Widać to w wielu środkach stylistycznych, co sugeruje, że natura jest bardzo ważnym elementem świata przedstawionego.
W obu utworach poetyckich kochankowie przysięgają sobie wieczną miłość, ale ostatecznie okazuje się, że łączące ich uczucie z pewnych powodów się kończy. Pozostaje jednak ślad tego uczucia, na przykład cienie dawnych kochanków. U Mickiewiczem powodem rozpadu związku jest zdrada, a u Balińskiego nie znamy przyczyn.
W dziełach pojawiają się jednak też różnice. Stanisław Baliński nie kopiuje bowiem wiersza wielkiego romantyka, tylko używa go jako inspiracji do stworzenia własnego dzieła. To, co odróżnia utwory, to na przykład los kochanków. Mickiewicz nie zostawia czytelnikowi nadziei - strzelec umiera, a jego dusza zostaje zaklęta w drzewie i cierpi tam przez wieczność. Baliński nie zdradza za to, co stało się z opisywanymi przez niego kochankami. Nad stawem są widoczne ich cienie, ale co wydarzyło się wcześniej, tego czytelnik już się nie dowiaduje.
Mickiewicz opowiada odbiorcom o zdradzie, a Baliński zdecydowanie nobilituje opisywane przez siebie uczucie. W jego wierszu nie ma zdrady, zbrodni czy kary. Mickiewicz za to pokazuje, że uczucia bywają niestałe i kruche, łatwo jest też zapomnieć o złożonych wcześniej obietnicach.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.