Dramaty Williama Szekspira, w tym „Hamlet”, są znane z łamania klasycznych zasad dramatu. Szekspir eksperymentował z formą, treścią i postaciami, tworząc dzieła, które umożliwiły dalszy rozwój teatru.
Spis treści
Zasada trzech jedności wywodzi się z klasycznych reguł dramaturgii Arystotelesa. Określa ona, iż akcja dramatu powinna rozgrywać się w jednym miejscu, trwać nie dłużej niż jeden dzień i koncentrować się na jednym wątku. Szekspir w „Hamlecie” świadomie łamie te reguły, rozszerzając czas trwania akcji do kilku miesięcy oraz umieszczając wydarzenia w różnych miejscach – zamek Elsynor, cmentarz, statek czy otwarte przestrzenie Danii. Oprócz głównego wątku, czyli zemsty Hamleta na Klaudiuszu, pojawiają się także inne motywy, takie jak obłęd Ofelii, intrygi królewskiego dworu oraz wątki polityczne związane z Fortynbrasem i Norwegią. Rozbudowana struktura fabularna oraz wielowątkowość czynią Hamleta bardziej realistycznym i dynamicznym, łamiąc tym samym klasyczne konwencje dramaturgiczne.
W tradycyjnych dramatach greckich chór pełnił funkcję narracyjną i interpretacyjną, wyjaśniając widzom sens następujących wydarzeń oraz komentując decyzje bohaterów. Szekspir rezygnuje z chóru na rzecz bardziej intymnego i subiektywnego środka przekazu – monologów. Szczególnie widoczne jest to w przypadku Hamleta, którego liczne monologi, takie jak słynne „Być albo nie być”, pozwalają widzowi zajrzeć w psychikę bohatera i zrozumieć jego wewnętrzne rozterki. Dzięki temu dramat zyskuje większą głębię psychologiczną.
Klasyczna dramaturgia jasno rozróżniała tragedie i komedie, dążąc do zachowania spójnej estetyki w całym utworze. W Hamlecie jednak Szekspir łączy elementy obu tych gatunków – obok scen pełnych patosu i dramatycznych wydarzeń, jak spotkanie z duchem ojca czy śmierć Poloniusza, pojawiają się również sceny o wyraźnym charakterze humorystycznym. Przykładem może być rozmowa grabarzy na cmentarzu, ironiczna i w pewien absurdalny sposób zabawna, poprzedza ona pogrzeb Ofelii. Ta mieszanka różnych tonacji nadaje dramatowi realizmu – życie bowiem rzadko jest jednowymiarowe i składa się zarówno z momentów tragicznych, jak i komicznych.
Zasada decorum, obowiązująca w klasycznym teatrze, zakładała, że bohaterowie powinni zachowywać się zgodnie ze swoim statusem społecznym. Hamlet, będący księciem, powinien prezentować się jako dystyngowany władca, a jednak jego zachowanie często przeczy temu ideałowi. Bohater pozwala sobie na cyniczne i kąśliwe uwagi wobec matki, symuluje obłęd, a nawet wchodzi w żartobliwe dialogi z grabarzami, trzymając w rękach czaszkę Yoricka. Tego typu zachowania, sprzeczne z ówczesnymi normami, podkreślają jego buntowniczą naturę.
Szekspir często stosuje sceny zbiorowe, które wprowadzają dynamikę i podkreślają ważne wydarzenia w dramacie. Z „Hamleta” można wyłuskać kilka takich momentów, np. scena rady królewskiej, gdzie Klaudiusz oficjalnie obejmuje tron, czy przyjęcie na zamku, podczas którego Hamlet zaczyna zachowywać się ekscentrycznie, wzbudzając podejrzenia. Kulminacyjną sceną zbiorową jest finałowy pojedynek, kończący się śmiercią niemal wszystkich kluczowych bohaterów – Hamleta, Klaudiusza, Laertesa i Gertrudy.
Jednym z charakterystycznych elementów dramatu Szekspira jest obecność sił nadprzyrodzonych. W Hamlecie kluczową rolę odgrywa duch ojca głównego bohatera, który pojawia się w pierwszym akcie i domaga się pomszczenia swojego morderstwa. Jego obecność buduje atmosferę tajemnicy i grozy, a jednocześnie skłania Hamleta do działania. Duch jest jednak postacią wieloznaczną – można interpretować go jako rzeczywiste zjawisko nadprzyrodzone lub jako wytwór umysłu bohatera, co dodatkowo pogłębia psychologiczny wymiar sztuki.
W tragediach greckich bohaterowie najczęściej pochodzili z najwyższych warstw społecznych, co miało podkreślać wzniosłość ich losów. W „Hamlecie” występują postaci zarówno z królewskiego dworu (Hamlet, Gertruda, Klaudiusz), jak i osoby z niższych klas społecznych – aktorzy wędrownej trupy, grabarze czy strażnicy. Szczególnie interesująca jest scena z grabarzami, którzy swoją rubaszną rozmową i ironicznymi komentarzami wprowadzają kontrast wobec filozoficznych rozważań Hamleta na temat śmierci. Dzięki ukazaniu postaci z różnych środowisk Szekspir nadaje sztuce bardziej uniwersalny wymiar, pokazując, że problemy moralne i egzystencjalne dotyczą każdego, niezależnie od pozycji społecznej.
Jednym z najbardziej nowatorskich elementów „Hamleta” jest niezwykła psychologiczna złożoność postaci. Hamlet nie jest typowym tragicznym bohaterem, który po prostu dąży do zemsty – jego postać pełna jest sprzeczności i dylematów. Przez cały dramat bohater waha się między działaniem a biernością, analizuje swoje własne myśli i targają nim różne emocje, od gniewu po melancholię. Podobnie złożone są inne postacie – Klaudiusz, mimo że jest antagonistą, miewa momenty wyrzutów sumienia, Ofelia przechodzi od niewinności do szaleństwa, a Gertruda staje się postacią tragiczną, rozdarta między synem a nowym mężem. Introspekcja bohaterów sprawia, że Hamlet jest nie tylko dramatem o zemście, ale także niezwykle przenikliwym studium ludzkiej psychiki.
Aktualizacja: 2025-02-12 13:34:08.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.