Władysław Bełza, fot: Józef Eder, 1877
Władysław Bełza należał do neoromantyków, w jego twórczości pojawiają się głównie wątki patriotyczne. Utwór „Motyl” z pozoru porusza znacznie lżejszą tematykę, opisuje zabawę dzieci, chwytających tytułowe motyle. W rzeczywistości niesie jednak za sobą głębsze przesłanie na temat wolności.
Spis treści
Utwór ma budowę stychiczną, autor nie zastosował podziału na strofy. Wiersz składa się z dziesięciu wersów, pojawiają się rymy krzyżowe. Dzieło należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności. Opisuje grupę dzieci, które bawią się, łapiąc motyle.
W utworze pojawiają się też różnorodne środki stylistyczne. Obecne są między innymi epitety („wonnej łące”) i metafory („Gonią motyle, co pełne wdzięku, barwnym nad nimi krążą wciąż kołem”). Wiersz jest dynamiczny, pojawiają się wykrzyknienia („Z jakim to wszystko robią zapałem!, Już mi nie umkniesz, już cię złapałem!”, „Że on u ciebie zginie w niewoli!”) oraz wyliczenia („śmiechu, gwaru i ruchu”), a nawet powtórzenie („już mi nie umkniesz, już cię złapałem”).
W utworze przedstawiona jest z pozoru idylliczna scena dziecięcej zabawy na łące, podczas której grupa maluchów bawi się, próbując złapać kolorowe motyle unoszące się nad nimi. Atmosfera wydaje się być pełna niewinności, radości i beztroskiej zabawy, co sprawia, że czytelnik może odnieść wrażenie, iż to po prostu szczęśliwe chwile dzieciństwa. Autor subtelnie buduje tę atmosferę, wykorzystując piękno natury, by ukazać kruchość i ulotność chwili, jednocześnie nadając jej szczególny, niemal metaforyczny wymiar. Choć scena ta przedstawia prostą zabawę, kryje się w niej coś więcej – symbolika motyli może sugerować nietrwałość dzieciństwa i chwil szczęścia, które, jak motyle, szybko umykają. Czytelnik może więc poczuć jednocześnie radość i nostalgię, odnosząc wrażenie, że ma do czynienia z pięknym, lecz przemijającym momentem w życiu, który kiedyś zostanie jedynie wspomnienie
W tej sielankowej scenie pojawia się postać Jasia, który chwali się triumfalnym tonem, że udało mu się złapać motyla. W tym momencie ton utworu zmienia się, a podmiot liryczny ukazuje głębsze spojrzenie na tę sytuację. Piękny motyl, symbolizujący swobodę i delikatność, staje się ofiarą ludzkiej rozrywki. Jest to istotny zwrot, sugerujący, że nie wszystko, co wydaje się niewinne, jest takie w rzeczywistości.
Podmiot liryczny wskazuje na konsekwencje łapania motyli, porównując to do ich brania w niewolę. Ta metafora rzuca cień na pozorną niewinność dziecięcej zabawy, ukazując, że ich radość może prowadzić do cierpienia innych istot. W ten sposób osoba mówiąca skłania czytelnika do refleksji nad tym, jakie są konsekwencje naszych działań, nawet tych, które początkowo wydają się być beztroskie i niegroźne. W tle pozornie niewinnych chwil dzieciństwa mogą kryć się głębsze, czasem trudne do uchwycenia, aspekty ludzkiego działania, wymagające refleksji nad tym, czego doświadczają inne, czujące istoty.
W wierszu podmiot liryczny ukazuje radosną scenerię dziecięcej zabawy, która, choć na pierwszy rzut oka niewinna, skrywa w sobie głęboki problem moralny. Chłopiec, reprezentujący potencjalnie każdego z nas, łapie motyla z triumfem, nie zdając sobie sprawy z konsekwencji swojego działania. Ten motyl, wcześniej wolny i żyjący w zgodzie ze swoją naturą, staje się ofiarą infantylnej rozrywki, co prowokuje refleksję nad ludzką niewiedzą lub lekkomyślnością. Oczywiście uświadamianie i uwrażliwianie dzieci stoi po stronie dorosłych. To rodzice powinni uczyć dzieci szacunku wobec przyrody oraz pokazywać, jak unikać działań, które mogą sprawić krzywdę innym istotom. Jednocześnie podmiot liryczny podkreśla, że to, co dla jednej osoby jest zabawne, dla drugiej może być źródłem cierpienia.
Podobnie jak ludzie wyrządzają krzywdę zwierzętom, czasem podobnie traktują siebie nawzajem. W twórczości Bełzy często pojawiały się echa powstania styczniowego, które zakończyło się klęską Polaków i represjami. Analogia między krzywdą zadawaną zwierzętom a sytuacją polityczną może wskazywać na uniwersalność tego problemu. Nic dziwnego, że dla Polaków wolność była istotną kwestią, ponieważ przez ponad sto lat byli jej pozbawieni. Podmiot liryczny w gorzki sposób kwituje los motyla, który co prawda wciąż żyje, ale znalazł się w niewoli. Jaś cieszy się, ponieważ ma nad nim przewagę, ale biednego, bezbronnego motyla czeka smutny los.
Wiersz skłania do refleksji nad własnym postępowaniem, ponieważ czasami to, co nas bawi, może wyrządzać krzywdę innym. Z wiersza płynie też głębsze przesłanie na temat wartości, jaką ma wolność, zarówno dla człowieka, jak i zwierzęcia.
Aktualizacja: 2024-11-02 19:36:57.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.