Mężczyzna i kobieta kontemplujący księżyc, Caspar David Friedrich, 1830-1835
Anna Świrszczyńska to polska poetka, która bardzo dużą część swojej twórczości poświęciła kobietom: ich uczuciom, emocjom, ciałom, wszystkiemu, co związane z kobiecością. Wiersz Rozczarowana i szczęśliwa jest częścią zbioru Jestem baba, który ukazał się w 1975 roku. Autorka zestawia tutaj ze sobą kobiecy i męski punkt widzenia, które mimo wszystko da się ze sobą pogodzić.
Spis treści
Utwór jest wierszem wolnym, nie ma stałej liczby zgłosek w wersie. Nie pojawiają się rymy. Wiersz składa się z czterech strof: dwie pierwsze mają po trzy wersy, trzecia – pięć, a czwarta – cztery. Liczba wersów w strofie również nie jest więc równa.
Mamy do czynienia z liryką bezpośrednią, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność, wypowiadając się w pierwszej osobie liczby pojedynczej (przede mną idzie mężczyzna, mój mężczyzna, nie poznałam, biegnę). Osoba mówiąca jest kobietą, jednak nie dowiadujemy się zbyt wiele na jej temat. Obserwujemy jedną sytuację z jej życia, gdy spotyka znajomego mężczyznę na ulicy.
W wierszu pojawia się kilka środków stylistycznych. Są to między innymi epitety (męskie myśli, inny płaszcz), porównania (wysmukły jak dym z komina, biegnę ku niemu jak ku samej sobie) i metafory (znika urok, ta twierdza jest już zdobyta). Wymowę wiersza doskonale podkreślają powtórzenia, w utworze nagromadzono słowa związane z męskością (mężczyzna, męskie, męskości).
Anna Świrszczyńska w swojej twórczości poświęciła wiele uwagi kobiecości. Nie było to typowe dla czasów, w których żyła, jeśli weźmiemy pod uwagę, że jej pierwsze wiersze ukazały się już w latach 30. XX wieku. Większą popularność zdobyła dopiero w latach 70., słynąc ze szczerego pisania o kobietach. Doskonałym przykładem są właśnie dzieła, które znalazły się w tomiku Jestem baba.
Autorka podkreśliła tutaj różnice między kobiecym i męskim sposobem myślenia oraz podzieliła się refleksjami na temat prawdziwej kobiecości: mającej swoje jasne i ciemne strony. W utworze Rozczarowana i szczęśliwa ukazana została kobieca emocjonalność: podmiot liryczny w ciągu zaledwie chwili przeżywa dwie różne emocje. Mimo feministycznej wymowy twórczości autorki, mężczyzna nie jest tutaj przedstawiony w negatywnym świetle: jego męskie myślenie to dla osoby mówiącej tajemnica, którą chciałaby odkryć.
Podmiot liryczny pokazuje, jak prosty spacer ulicą może dostarczyć wiele emocji. Osoba mówiąca dostrzega idącego przed sobą mężczyznę i od razu jest nim zaintrygowana. Nieznajomy jest smukły, wąski w biodrach, ma więc typową męską sylwetkę, tak inną od kobiecych krągłości. Podmiot liryczny doskonale zdaje sobie sprawę z różnic między płciami, jednak nie podchodzi do mężczyzny z niezrozumieniem, ale ciekawością. Domyśla się, że nieznajomy myśli całkowicie inaczej niż ona, ma swój męski świat, myśli i tajemnice. Jest ciekawa drugiego człowieka, ponieważ skrywa on tajemnicę męskości. Gdyby miała do czynienia z kobietą, łatwiej byłoby jej się domyślić, o czym myśli. Elegancki nieznajomy jest intrygujący, ponieważ podmiot liryczny nic o nim nie wie. Tajemnica staje się źródłem ekscytacji.
Nagle następuje nieoczekiwany zwrot akcji: mężczyzna odwraca się i okazuje się, że wcale nie jest nieznajomym. Podmiot liryczny nazywa go swoim mężczyzną, nie wiemy, czy jest to mąż, kochanek czy inny bliski kobiety. W pierwszej chwili reaguje na to rozczarowaniem: znajoma osoba nie powoduje takiej ekscytacji, jak tajemniczy mężczyzna napotkany na ulicy. Bliski nie skrywa zbyt wielu tajemnic, nie wywołuje tak silnych emocji, ponieważ jest już zdobytą twierdzą. Podmiot liryczny miał nadzieję na poznanie nowej, fascynującej osoby, ale okazała się ona płonna. Wiersz ukazuje naturę relacji międzyludzkich: człowiek dąży do stabilizacji, ale kiedy już dobrze pozna drugą osobę, staje się ona pospolita, mniej interesująca niż na początku, dlatego często tęskni za nowymi wrażeniami. Chociaż w utworze zderzają się męski i kobiecy punkt widzenia, podmiot liryczny w pewnym sensie przypomina mężczyznę: skupia się na zdobywaniu, a nie byciu zdobywaną.
Rozczarowanie osoby mówiącej szybko ustępuje szczęściu: chociaż tego dnia nie spotkała tajemniczego nieznajomego, cieszy się na widok swojego mężczyzny. Prawdopodobnie jest ciekawa drugiego człowieka, ale jednocześnie potrafi docenić bliskie relacje, spokój u boku mężczyzny, którego już doskonale zna. Jej związek z napotkanym mężczyzną musi być szczęśliwy, skoro cieszy się na jego widok i ufnie biegnie mu na spotkanie. Podmiot liryczny pokazuje, jaka jest wyższość bliskości nad tajemnicą: biegnie ku swojemu mężczyźnie jak ku samej sobie. Zna go i ufa tak, jak samej sobie. Właśnie dlatego, rozczarowanie szybko zmienia się w szczęście: tajemniczy, nieznajomy mężczyzna jest intrygujący, ale nie znamy jego intencji, nie wiemy, czy jest dobrym człowiekiem. Świadomość posiadania swojego mężczyzny daje osobie mówiącej radość i poczucie bezpieczeństwa.
Utwór ukazuje, jak skomplikowana jest ludzka psychika. Z jednej strony pragniemy bliskości i bezpieczeństwa, a z drugiej: pociąga nas odkrywanie tajemnic. Wiersz pokazuje jednak, że bliskość jest niezastąpiona, ponieważ to ona daje prawdziwe szczęście.
Aktualizacja: 2024-06-29 17:03:28.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.