Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leon Wyczółkowski, przed 1901
Utwór „Godzina tworzenia” autorstwa Kazimierza Przerwy-Tetmajera powstał w 1891 roku oraz wszedł w skład wydanego w 1900 roku zbioru wierszy pod tytułem „Poezje. Tom pierwszy”. Wiersz skupia się na procesie tworzenia poezji, który przedstawia jako najwspanialszy czas dla artysty. Przekaz dzieła jest bardzo pozytywny i ekspresyjny.
Spis treści
Wiersz Kazimierza Przerwy-Tetmajera należy do liryki pośredniej. Podmiot liryczny nie ujawnia się, choć swoje refleksje kieruje do konkretnego odbiorcy, spersonifikowanego momentu tworzenia. Z tego względu dzieło zaliczyć można również do liryki zwrotu do adresata.
Utwór ma stroficzną budowę. Składa się trzech zwrotek, z czego pierwsza liczy cztery wersy, a druga i trzecia – sześć wersów. Pisany jest dziesięciozgłoskowcem, jednak ostatnie wersy sześciowersowych zwrotek liczą jedynie po siedem sylab. Na rytmikę tekstu bardzo duży wpływ mają dokładne rymy o układzie krzyżowym. Wiersz jest przykładem utworu autotematycznego – skupia się na poezji samej w sobie, jej roli w życiu artysty oraz nieopisanej wyjątkowości.
Warstwa stylistyczna utworu jest niezwykle rozbudowana. Znaleźć w nim można przede wszystkim epitety („czarodziejska godzino tworzenia”; „kwiat różany”), metafory („cudnymi barwy malowany, / cały kwiat się rozsłoni”; „A ten kolor i ten zapach w kwiecie / tak upaja bosko i odurza”), apostrofy („światło twoje duszę rozpromienia”; „jakbyś […] / wstąpił nagle”), przerzutnie („W czarodziejskiej tworzenia godzinie / myśl rozwija się”; „ten zapach w kwiecie / tak upaja”), porównania („światło twoje duszę rozpromienia, / jak toń morską rozpromienia słońce”; „myśl rozwija się jak kwiat różany”), powtórzenia („rozpromienia”; „kwiat”) oraz enumeracje, czyli wyliczenia („ten kolor i ten zapach”; „myśl – róża, / umysł i serce”). Bardzo dużą rolę ogrywa również personifikacja metaforycznej godziny tworzenia, która objawia się przede wszystkim w sposobie, w jaki podmiot liryczny zwraca się do niej w utworze.
Wiersz „Godzina tworzenia” porusza temat tworzenia poezji oraz jej roli w życiu poety. Proces twórczy jest ukazany w sposób bardzo niezwykły. Przerwa-Tetmajer pisze o nim jako o „czarodziejskiej godzinie tworzenia”, która jest najpiękniejszą chwilą, jakiej może doświadczyć artysta. Podkreśla, że moment, w którym wpada na pomysł, jest magiczny. To doznanie wykraczające poza ziemskie doświadczenia. Staje się wyjątkowym, metafizycznym przeżyciem, dotykającym również ludzkiej duszy. Rozpromienia ją, nadając wszystkiemu nowy sens.
Twórca czuje, jak spływa na niego błogosławieństwo inspiracji i natchnienia, które kształtują zupełnie nowe idee na dzieła. Myśli zdają się rozwijać niczym kwiaty, napawając poetę przede wszystkim zachwytem i radością. Dzięki swojemu talentowi czerpie on prawdziwe szczęście. Poeta zwraca się bezpośrednio do tytułowej godziny tworzenia, właśnie do niej kierując swoje refleksje. Kreuje ją na adresata lirycznego, tym samym jeszcze bardziej podkreślając ogromną rolę procesu twórczego w swoim życiu.
Kazimierz Przerwa-Tetmajer porównuje tworzenie poezji do rozwijania się kwiatu róży. Nie jest to proces szybki, ekspresowy, lecz powolny, a nawet mozolny. Jak „z wolna listek po listku rozwinie”, tak podobnie coraz to nowsze myśli napływają do umysłu twórcy, cierpliwie scalając się w jedną całość – piękny utwór. Efekt, który powstaje dzięki temu zabiegowi, jest nad wyraz niezwykły. Zanim jednak do tego dojdzie, potrzebna jest inspiracja, a tuż po niej – realizacja. Bez ich połączenia artysta nie jest w stanie nic działać. Gotowe dzieło jest więc połączeniem niezwykłej wyobraźni, ale i umiejętności przelania tych myśli na papier. Również ono zdaje się być podobne do kwiatu, choć nie kwitnącego, lecz całkiem rozkwitłego. Upaja człowieka, nie tylko poetę, ale i jego czytelników, swoją treścią oraz wyjątkowym kunsztem. Przenosi w zupełnie inny świat, pozwala zabłądzić myślami w odległe krainy, aby dzięki temu jeszcze bardziej czerpać przyjemność z dzieła.
Autor podkreśla, że poezja wkrada się nie tylko do ludzkich myśli, lecz również przede wszystkim do serca. Prawdziwie wartościowy utwór na długo pozostanie w pamięci, ale też odznaczy się o wiele ważniejszym śladem – być może zmieni czyjś punkt widzenia lub doda otuchy w trudnych chwilach. Rola sztuki jest o wiele szersza od wyłącznego dawania radości, choć ten czynnik także jest niezwykle istotny. Wiersz utrzymany jest w bardzo optymistycznym tonie. Przede wszystkim skupia się na ukazaniu procesu twórczego jako najważniejszego elementu życia twórcy. Liczne porównania do natury sprawiają, że utwór nabiera dodatkowej głębi i wręcz nieziemskiego, baśniowego nastroju. Jest nie tylko autotematycznym wyznaniem poety, ale też poetyckim manifestem o poezji. Samą swoją formą podkreśla, jak niezwykły jest ten gatunek literacki. Rozbudowana warstwa stylistyczna dzieła zdaje się dosadnie potwierdzać jego treść. Wiersz sam w sobie staje się niezwykłym środkiem wyrazu, przekazującym zarówno sens tekstu, jak i emocje.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:28:02.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.