„Król Maciuś Pierwszy” to powieść dla dzieci autorstwa Janusza Korczaka. Książka została wydana w 1923 roku. Opowiada historię małego chłopca, który po śmierci ojca, musiał objąć władzę w państwie.
Powieść rozpoczyna się od słów narratora, który mówi, iż książka jest przeznaczona tylko dla dzieci, a dorośli jedynie będą naśmiewać się z wydarzeń, które są w niej opisane. Autor daje przyzwolenie dorosłym na przeczytanie powieści, jednak nie jest z tego zbytnio zadowolony.
Ojciec Maciusia, król Stefan Rozumny, jest ciężko chory i umiera. Ministrowie nie są pewni, czy mały Maciuś może zastąpić ojca na tronie. Posłowie domagają się tego, grożą wojną. Król Stefan umiera, a politycy bawią się i balują. Maciuś jest na nich zły.
Maciuś zostaje koronowany po pogrzebie ojca. Nie może wychodzić z zamku i musi słuchać się dorosłych. W ogrodzie poznaje nowych przyjaciół – Irenkę, która dostaje od Maciusia lalkę oraz Felka, od którego król dowiaduje się o wojnie. Maciuś udaje się na front pod zmienionym nazwiskiem, a w zamku zostaje zastąpiony lalką.
Maciuś i Felek są lubiani przez innych żołnierzy. Maciuś dowiaduje się o położeniu wroga i jego prochowni. Informuje o tym swoich kompanów i jego żołnierze wygrywają z wrogiem. Maciuś zostaje pojmany przez wroga, ale Felek go uwalnia, jednocześnie ujawniając, że jest królem. W tym samym czasie lalka, która udawała Maciusia, zostaje zbita.
Król, wielbiony przez społeczeństwo, wraca do zamku. Nie chce zadośćuczynienia od wroga. Felek staje się doradcą króla. Maciuś zamyka w więzieniu ministrów, ale krótko po tym ich wypuszcza, ponieważ nie daje sobie rady z taką ilością obowiązków. Maciuś chce się zajmować sprawami dzieci, a ministrowie dorosłych.
Maciuś odbywa zagraniczne podróże, by zebrać pieniądze na wprowadzenie nowego prawa. Spotyka Smutnego Króla, który tłumaczy mu meandry polityki. Pożycza Maciusiowi pieniądze pod warunkiem stworzenia parlamentu i konstytucji. Następną wycieczką jest podróż do kraju ludożerców, gdzie Maciuś poznaje króla Bum-Druma i jego córkę Klu-Klu, z którą się zaprzyjaźnia.
Maciuś wraca do domu i przyjmuje poddanych, by ich wysłuchać. Dziennikarz-szpieg namawia go, by utworzył parlament, w którym zasiadać będą dzieci. Feluś staje się ministrem do spraw dzieci. Inni królowie zazdroszczą Maciusiowi dobrych kontaktów z królem ludożerców.
Maciuś chce zorganizować zjazd władców, by nie doszło do wojny. Ci jednak boją się spotkania z Bum-Drumem, którego Maciuś namawia, by przestał zjadać ludzi. Po powrocie do domu Maciuś dowiaduje się, że ktoś chce najechać na jego państwo.
Jeden z urzędników pragnie wysłać wypowiedzenie wojny zamiast zaproszeń, jednak zostaje przyłapany na gorącym uczynku. W tym czasie otwiera się zoo, a w jednej z klatek występuje Klu-Klu. Maciuś czuje się przytłoczony obowiązkami i problemami, choruje i nie czuje się najlepiej. Wyjeżdża z Klu-Klu na wakacje.
Feluś, który upodobał sobie władzę, pragnie pieniędzy i większych możliwości. Społeczeństwo nie jest zadowolone z rządów Maciusia i protestuje przeciwko niemu. Smutny Król mówi Maciusiowi, że Feluś i dziennikarz kłamią i oszukują go, a wszyscy znają całą prawdę, oprócz władcy. Dziennikarz ucieka, a Feluś przyznaje się do brania łapówek. Maciuś cofa wprowadzone prawa i likwiduje parlament dzieci.
Rozpoczyna się wojna. Armia Maciusia nie ma broni, ale robi, co może i odnosi zwycięstwa. Maciuś chce pokoju, jednak wrogi król nie chce nawet o tym słyszeć. Wróg tworzy sojusz władców przeciwko młodemu królowi. Smutny Król nie zgadza się, by dołączyć do sojuszu.
Dziennikarz publikuje w gazecie fałszywą depeszę, którą Maciuś miał skierować do dzieci. Maciuś miał w niej namawiać do buntu i do tego, by dzieci robiły to, na co mają tylko ochotę. Wszyscy władcy są wściekli i wypowiadają wojnę Maciusiowi. Od króla odwracają się także żołnierze i społeczeństwo.
Klu-Klu ukrywa Maciusia, ale ten zostaje odnaleziony i skazany na śmierć. Nie boi się kary. W ostatniej chwili wyrok zmienia się na wygnanie na bezludną wyspę.
Książka „Król Maciuś Pierwszy” rozpoczyna się przemową narratora, który zamieścił w niej swoje zdjęcie z czasów dzieciństwa. Tłumaczy, że chciał zostać władcą jakiegoś królestwa, walczyć z innymi i rozmawiać z obcymi mocarstwami. Teraz jest dorosły i to marzenie z niego uciekło. Narrator tłumaczy, że książka jest skierowana do dzieci, ponieważ dorośli mogą jej nie zrozumieć i wyśmiać całą historię. Mówi też, że, oczywiście, dorośli mogą przeczytać książkę, ponieważ nie można im niczego zabronić. Nie jest jednak zadowolony z tego, że dorośli mają możliwość sięgnąć po ten tytuł.
Małego Maciusia poznajemy w momencie, kiedy jego ojciec, król Stefan Rozumny, jest bardzo chory. Umrze, jeśli sytuacja nie poprawi się w ciągu trzech dni. Dla wszystkich ministrów jest wiadome, że król umiera. Chcą porozmawiać o tym z doktorem, który jest zajęty stawianiem baniek królowi.
Ministrowie zastanawiają się, czy malutki Maciuś, jedyne dziecko króla Stefana Rozumnego, może być władcą po śmierci ojca. Uważają, że jest za młody, by móc być królem. Maciuś nie potrafi jeszcze czytać, pisać i liczyć, nie zna geografii czy gramatyki, więc nie ma odpowiednich kompetencji, by stać się władcą. Dla większości ministrów jest to jasne, że Maciuś nie może rządzić, jednak zagraniczny minister grozi wojną, jeśli chłopiec nie obejmie władzy. Najstarszy z ministrów nie zgadza się z zagranicznym posłem i przyjmuje wypowiedzenie wojny.
Doktorzy nie wiedzą za bardzo, jak pomóc umierającemu królowi. Ministrowie się tym nie przejmują – urządzają kolację z wytwornymi daniami, piją wino i palą cygara, które należą do króla. Głośno wyśmiewają też syna władcy. Maciuś widzi tę sytuację i jest wściekły, że nikogo nie obchodzi los jego ojca. Chłopiec czuwa przy umierającym tacie, siedząc na kolanach doktora. Przypomina sobie, że kiedyś był już w podobnej sytuacji – podczas śmierci matki. Poprzysięga też zemstę na ministrach.
Król umiera po kilku dniach choroby, a jego pogrzeb ma bardzo uroczysty charakter. Po pochowaniu króla, Maciuś zostaje koronowany. Nadal jest wściekły na ministrów, których musi od tej pory słuchać. Chłopiec zostaje także pilnie wysłany na nauki. Okazuje się być bardzo pojętym uczniem i szybko staje się równy z dorosłymi.
Król Maciuś w zamku się nudzi, ponieważ nie ma przyjaciół. Może wychodzić tylko trzy razy co dwa tygodnie. W czasie pierwszego spaceru po ogrodzie, Maciuś poznaje Irenkę, której wręcza lalkę, sięgającą do sufitu. Poznaje także Felka, którego widywał już przez okno swojego pokoju. Zaprzyjaźnia się z nim, ponieważ przy Felku może być zwykłym chłopcem, bawić się i dokazywać. Maciuś żali się przyjacielowi, że rola króla jest nudna, a chłopiec nie może robić tego, co mu się podoba.
Felek i Maciuś ustalają tajny sygnał porozumiewania się i piszą do siebie wiadomości. Felek informuje Maciusia, że trzy wrogie państwa są w stanie wojny z krajem małego władcy. Maciuś dowiaduje się, że ministrowie nie powiadomili go o tej sytuacji. Maciuś z Felkiem udają się na front, gdzie walczą pod zmienionymi nazwiskami.
Początkowo nikt nie traktuje ich poważnie. Nie mogą nawet dostać się do pociągu, jednak przekupują żołnierzy alkoholem i rybą. Są także świadkami stratowania żołnierza przez konia. Chłopcy dostają się do okopów, które sami kopią. Maciuś przedstawia się jako Tomcio Paluch i już pierwszego dnia zostaje pogryziony przez pchły.
Ministrowie nie wiedzą, co zrobić, kiedy orientują się, że Maciuś uciekł. Sadzają na tronie porcelanową lalkę, która jest podobna do króla. Nie chcą, by ucieczka władcy wyszła na jaw.
Maciuś zostaje ranny na froncie, a Feluś zrzuca bomby z samolotu. Chłopiec zaczyna także pić i palić, co nie podoba się Maciusiowi. Kłócą się i obrażają na siebie, jednak w sytuacji kryzysowej są wobec siebie lojalni i chronią się wzajemnie. Inni żołnierze nazywają ich Wyrwidębem i Waligórą.
Maciuś wymyśla fortel, dzięki któremu dowiaduje się, gdzie wróg ma swoją prochownię. Podchodzi do armii wroga i, przebrany za pastuszka, opowiada, jak marzy o tym, by walczyć przeciwko wojskom Maciusia. Zostaje wpuszczony i wcielony do wrogich wojsk. Ma być szpiegiem, którego zadaniem jest odkrycie prochowni wojsk Maciusia. Ten jednak mówi, że nie wie, czym jest prochownia i prosi, by mu ją pokazać. Żołnierze to czynią, a Maciuś idzie na zwiad do własnych wojsk, którym mówi o lokalizacji prochowni wroga. Armia Maciusia niszczy prochownię wroga, dzięki czemu żołnierze wygrywają. Maciuś odznacza sam siebie za ten podstęp.
Maciuś i Felek pozostają na froncie. Król zostaje porwany i zniewolony, ponieważ wróg poznał w nim pastuszka. Wrogie wojsko chce powiesić chłopca, jednak na więzienie zostają zrzucone bomby. To Felek je zrzucił, by ratować przyjaciela, który zostaje znaleziony nieprzytomny. Maciuś budzi się przy generale, a Felek zdradza żołnierzom tożsamość Tomcio Palucha. Lalka, która udawała władcę, zostaje zbita, a Maciuś z żołnierzami wygrywają i wracają do domu. Ministrowie pragną, by wrogowie zapłacili zadośćuczynienie za wyrządzone szkody, jednak Maciuś nie zgadza się z tym. Ministrowie zostają aresztowani, a Feluś staje się doradcą króla.
Po czasie Maciuś uwalnia ministrów, ponieważ nie radzi sobie z ilością obowiązków. Chce zajmować się sprawami dzieci, a ministrowie mają zajmować się dorosłymi. Pierwszym wprowadzonym przez Maciusia prawem jest czekolada dla wszystkich dzieci. Maciuś mocno obciąża w ten sposób budżet państwa.
Nie wiedząc, co robić, Maciuś wybiera się w zagraniczne podróże, by pożyczyć od innych władców pieniądze na swoje reformy. Towarzyszą mu Helcia i Staś. Dwoje królów urządza na cześć Maciusia uczty. Smutny Król przyjmuje skromnie swoich gości i opowiada im, na czym polega polityka dorosłych władców. Opowiada o trudach bycia królem i o wprowadzaniu takiego prawa, które ma ułatwić życie ludziom w królestwie.
Maciuś postanawia, że zbuduje ZOO, wybuduje domy dla ubogich dzieci, a we wszystkich szkołach mają znaleźć się huśtawki. To ma dać szczęście mieszkańcom królestwa. Jednak Maciuś nie ma na to pieniędzy. Smutny Król obiecuje pożyczkę pod warunkiem, że Maciuś stworzy parlament i konstytucję.
Maciuś jedzie także do króla ludożerców – Bum-Druma, który wita go bardzo dostojnie i proponuje strzelanie do swojej córki, Klu-Klu. Maciuś odmawia, a lokalny kapłan chce go za to otruć. Król jednak powstrzymuje kapłana, a Maciuś zaprzyjaźnia się z dziewczynką oraz jej ojcem. Bum-Drum ofiarowuje Maciusiowi złoto.
Maciuś wprowadza swoje prawa. Oddaje władzę ludziom, których przyjmuje na audiencje i czyta listy od nich. Rozdaje także prezenty, szczególnie dzieciom, które dostają od króla zabawki, słodycze i scyzoryki. Maciuś nie radzi sobie z obowiązkami, więc prosi ministrów o pomoc. Ci są przerażeni reformami, które wprowadził Maciuś.
Na jednej z audiencji pojawia się dziennikarz. Rozmawiając z Maciusiem, poddaje mu pomysł na stworzenie gazety dla dzieci i parlamentu, w którym zasiądą mali poddani. Maciuś jest zachwycony tym pomysłem i szybko wprowadza go w życie, mianując Felusia ministrem do spraw dzieci.
Przyjaźń z królem ludożerców, złoto od Bum-Druma i porządek oraz zgodność w społeczeństwie sprawiają, że władcy stają się zazdrośni. Jeden z królów nie chce utrzymywać kontaktów handlowych z Bum-Drumem.
Pieniądze w skarbcu Maciusia szybko się wyczerpują, a dziennikarz okazuje się pracować dla obcego władcy i w rzeczywistości jest szpiegiem. Maciuś chce zorganizować zjazd królów, by nie doszło do kolejnej wojny. Królowie nie są jednak chętni na spotkanie, ze względu na strach przed Bum-Drumem.
Maciuś przelatuje samolotem nad pustynią, ponieważ jest ciekawy, czy król nadal zjada ludzi. Jednak wycieczka samolotem się komplikuje, ponieważ najpierw okazuje się, że samolot nie ma koła, a później załoga musi lądować awaryjnie. Tubylcy atakują Maciusia, jednak Klu-Klu przybywa mu na pomoc. Mówi Maciusiowi, że jej ojciec ma zostać spalony na stosie przez kapłana, ponieważ nad głowami ludożerców przeleciał żelazny ptak. Miało to zwiastować koniec ludożerstwa, na co poddani i kapłan nie chcieli pozwolić. Bum-Drum jednak chciał spełnić przepowiednię, za co miała go spotkać śmierć na stosie.
Maciuś wraca do domu i zostaje poinformowany, że wrogi władca chce wypowiedzieć wojnę jego królestwu. Dziennikarz próbuje namówić Maciusia, by jego armia zniszczyła amunicję wroga. Maciuś jednak nadal pragnie, by zjazd królów się odbył. Jeden z urzędników planuje wysłać wypowiedzenie wojny do innych władców, zamiast zaproszeń, jednak nie udaje mu się to, ponieważ zostaje złapany na gorącym uczynku.
W tym czasie Maciuś otwiera wielkie ZOO, które ma być kolejną atrakcją dla mieszkańców. Jedna z klatek została podarowana przez Bum-Druma. Znajduje się w niej Klu-Klu. Dziewczynce udaje się uciec. Bum-Drum pozwala córce, by ta została na dworze Maciusia.
Maciuś kupuje statki jednego z władców, dzięki czemu ma dostęp do portu. Wszystkie problemy, obowiązki i widmo wojny sprawiają, że Maciuś czuje się źle i zaczyna chorować. Wyjeżdża na urlop razem z Klu-Klu. W tym czasie Feluś domaga się coraz większych przywilejów, pieniędzy, aut i własnego sekretariatu z gabinetem, w którym mógłby urzędować. Maciuś zgadza się, jednak jest zawiedziony Felusiem.
Społeczeństwo nie jest zadowolone z reform króla i zaczyna strajkować. Parlament dzieci także nie zdaje egzaminu, ponieważ dzieci pragną coraz więcej dla siebie. W kraju zapanowuje chaos i nieporządek. Wszyscy strajkują, nie do końca wiedząc, przeciwko czemu. Młodzi mieszkańcy chcą dostać się do parlamentu dzieci i rządzić krajem. Dzieci nie chcą chodzić do szkoły i domagają się pieniędzy za naukę. Parlament dzieci decyduje, że dorośli będą się uczyć, a dzieci pracować. Przez to prawo w ZOO dochodzi do zamieszania i ucieczki wilków, ponieważ dzieci nie są w stanie opanować dzikich zwierząt. Nikt nie wie, jak okiełznać dzikie zwierzęta. Pomaga w tym Klu-Klu.
Smutny Król odwiedza Maciusia i pokazuje mu prawdę, która pisana jest w gazetach. Państwo nie funkcjonuje prawidłowo, nikt nie wywiązuje się ze swoich obowiązków, ludzie głodują i umierają. Smutny Król mówi Maciusiowi, że dziennikarz i Felek nie są wobec niego uczciwi i okłamują go. Dziennikarz ucieka, ale Felek przyznaje się do tego, że został zmanipulowany przez dziennikarza. Maciuś wybacza mu wszystko i cofa wprowadzone prawa. Dorośli znowu pracują, dzieci się uczą, a parlament dziecięcy zostaje zamknięty. Maciuś stara się zrobić wszystko, by wyprowadzić państwo z chaosu, jednak wrogie państwa najeżdżają na ziemie Maciusia.
Maciuś proponuje wrogiemu władcy pokój i połowę majątku, jednak wróg odmawia. Żołnierze chłopca walczą do ostatnich sił i wygrywają walki, mimo braku broni. Klu-Klu i jej armia również pomagają w walkach. Każdy stara się bronić granic państwa, co dezorientuje wroga.
Wrogi władca zaczyna zawiązywać sojusz przeciwko Maciusiowi, do którego dołącza przyjaciel żółtych królów. Smutny Król jest przeciwny temu sojuszowi i udaje się do przyjaciela żółtych królów, by ten wsparł Maciusia. Dziennikarz publikuje w gazecie wymyśloną przez siebie wiadomość od Maciusia do dzieci z całego świata. Według tej odezwy, Maciuś namawia dzieci do rewolucji i buntu, wolności i robienia tego, na co ma się ochotę. Królowie wierzą w prawdziwość depeszy i zawiązują sojusz przeciwko Maciusiowi. Smutny Król nie może nic zrobić. Walki nadal trwają, Maciuś i Klu-Klu mocno wierzą w zwycięstwo. Społeczeństwo jednak odwraca się od Maciusia, ponieważ doskonale pamięta jego złe decyzje i chaos, jaki przez to został wywołany.
Maciuś chroni się w ZOO. Wrogi władca, który wypowiedział Maciusiowi wojnę, chce zabić małego władcę, jednak Smutnemu Królowi udaje się odwieść wroga od tego pomysłu. Namawia go na zamknięcie Maciusia w więzieniu. Maciuś nie wie, co się dzieje, ponieważ zostaje oskarżony i skazany tylko na podstawie tego, co dziennikarz opowiadał o jego rządach. Wróg chce upokorzyć Maciusia, jednak ten nie boi się ewentualnej śmierci, jest spokojny, honorowy i zachowuje się godnie. Nie jest też przerażony, kiedy słyszy, że ma zostać wykonana na nim kara śmierci. W ostatniej chwili jednak kara zostaje zmieniona, a Maciuś musi udać się na bezludną wyspę.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.