Różne ludy i cywilizacje znały je pod wieloma nazwami. Hades, Naraka, Gehenna. Wreszcie my określamy je jako Inferno, czyli Piekło. Kraina, gdzie po śmierci człowiek doświadcza cierpienia jako pokuty za swoje grzeszne życie. Rozumiane było poprzez wieki na różne sposoby, często dyktowane przez obecne trendy myślowe. Nieodzownie związane z religią, Piekło od zawsze niezdrowo fascynuje człowieka. Pobudza wyobraźnie, stając się przy tym częstym motywem w sztuce. Literatura również podejmowała temat Inferno, szczególnie w czasach wzmożonej intelektualnej aktywności Kościoła Katolickiego.
Średniowiecze szczególnie upodobało sobie nauczanie o Piekle, widząc w obrazach męki naukę moralną dla grzeszników. Nie ma zaś popularniejszego opisu Piekła niż słynna Boska Komedia Dantego Alighieri. To dzieło schyłku średniowiecza stanowi zarazem ukoronowanie literatury epoki i doskonały przykład Piekła jako motywu literackiego. Widać tutaj bowiem wszystkie ponadczasowe elementy obrazu Inferna, jakie pojawiać się będą pod różnymi postaciami w innych dziełach literackich.
Piekło rozumiane w znaczeniu chrześcijańskim obrazowane jest jako miejsce przebywania Szatana. Pierwszy pośród aniołów, które sprzeniewierzyły się Bogu, przywódca niebiańskiego buntu i pierwszy pośród swoich. Znany jest pod wieloma imionami, Biblia określa go mianem Nieprzyjaciela. Podczas wielkiej batalii w Niebie zostaje on z niego strącony. Po swym Upadku zostaje mu wyznaczone miejsce przebywania, zwane właśnie Piekłem. Dante wykorzystuje ten opis dosłownie, tworząc swoją wizję Inferno.
W Boskiej Komedii jest ono bowiem ogromnym kraterem, na którego dnie przebywa Lucyfer, bestia o trzech paszczach zastygła w lodzie. Lucyfer jest diabłem najczęściej kojarzonym z Szatanem (jest to bowiem miano, nie imię demona. Oznacza dosłownie Oskarżyciela), dlatego też spoczywa na dnie Piekła. Wygląd krateru zawdzięcza zaś interpretacji Upadku z Nieba. Jeżeli bowiem upadłe anioły zostały strącone z firmamentu, musiały uderzyć o ziemię i wyżłobić ogromny lej.
Trzeba przyznać, że Mistrz Dante wykazał się tutaj niezwykle interesującą interpretacją formy, łącząc ją zarazem z dawniejszymi wyobrażeniami. Piekło jest tutaj bowiem miejscem podziemnym, co autor tłumaczy jako krater. Podziemna kraina piekielna nie jest związana z doktryną chrześcijańską, a wyobrażeniem powszechnym. Zapożyczono ja z wyobrażeń Hadesu oraz Szeolu. Stanowi więc swego rodzaju potworne, głębokie miejsce uwięzienia upadłych aniołów, głównie zaś Szatana.
Piekło w literaturze europejskiej kieruje się zawsze wyznacznikiem chrześcijańskim. Powodem tego jest kształtowanie kultury Starego Kontynentu przez tę religię i znaczenie elementu kary za grzechy w teologii. Dlatego też literatura obrazuje piekło tak, jak wielokrotnie zostało ono określone na łamach Biblii. Jest to miejsce przebywania grzeszników, pozbawione Boga i pełne cierpienia.
Jeżeli chodzi o sam akt kary grzeszników, kwestie są dosyć podzielone. Pismo Święte nie precyzuje bowiem cierpień duszy grzesznych, określając je jedynie mianem "płaczu i zgrzytania zębów". Niemniej literatura z lubością kreśli już obrazy losu tam przebywających. Po raz kolejny należy podkreślić, że opisy te są uzależnione od epoki, w której zostały sporządzone.
Boska Komedia odegrała znaczącą rolę w kształtowaniu późniejszych wyobrażeń losu skazanych na Piekło, tak samo, jak sama inspirowała się wcześniejszymi opisami. Dante kreśli obraz Kręgów Piekielnych, gdzie grzesznicy zesłani są na wymyślne męki. Są one zazwyczaj związane z ich przewinami. Gwałtownicy topią się w rzece płonącej krwi, kłamcy są zmieniani w węże przez wieczność. Motyw ten ma dwa podłoża. Pierwszym jest czerpanie inspiracji z opisu Hadesu, Grecy widzieli go bowiem podobnie, drugim jest zaś pojęcie sprawiedliwości. Dante widział zapewne sprawiedliwość jako karę odpowiadającą winie. Straszliwe cierpienia, jakie opisywał, są zaś efektem średniowiecznego pogardzenia ciałem oraz teologicznego przekonania o odstraszającej formie takich praktyk. Niemniej, Piekło poprzez wieki było miejscem zsyłki grzeszników. Czy literatura ujmowała ich cierpienia tam jako raczej duchowe, czy też groteskowo fizyczne, zawsze jednak coś z tym uwięzieniem było nie tak.
Na bramach Inferno Dante umieścił potworny napis: "Porzućcie wszelką nadzieję, którzy tu wchodzicie.". To oto swoiste motto Piekła wyraża całkowicie jego ostateczny charakter, który przewija się poprzez wszystkie epoki literackie. Wymyślne tortury, którym poddawani są grzesznicy ani apokaliptyczny wygląd kolejnych Kręgów nie są najstraszniejszymi elementami Piekła. To właśnie brak nadziei stanowi o potworności tego miejsca, czy stanu ducha. Dante doskonale o tym wiedział, dlatego zmyślnie opisał bramy piekielnej otchłani tym mottem.
Inferno zostało bowiem porzucone przez Boga, nie było tam więc zbawienia. Wątek ten przewijać się będzie już zawsze w obrazie tego miejsca. Wielu autorów pokusi się nawet o opisanie go jako podobnego światu ludzkiemu, a nawet piękniejszemu od niego. Zawsze jednak będzie to obraz ponury, bo pozbawiony nadziei. Nadzieją bowiem jest Bóg, który to miejsce dawno opuścił. Mistrz Dante w prosty, ale idealny sposób oddał grozę tego stanu jednym zdaniem.
Dziwna fascynacja zawsze towarzyszyła literackiemu przedstawieniu Piekła. Człowiek bardziej niż na motywie zbawienia i nagrody z jakiegoś powodu skupiał się na karze. Mistrz Dante starał się to wykorzystać, tworząc dzieło o funkcjach moralizatorskich. Trzeba jednak zawsze pamiętać, iż jego wizja jest oparta o pewne ludowe elementy i naleciałości starożytne, nie przedstawia zaś dogmatycznej prawdy. Stanowi zarazem wizję z kręgu kultury europejskiej. Piekło bowiem to szeroki temat, obejmujący więcej niż jedną religię i cywilizację. Obrazując go, należy więc mieć na uwadze wszystkie te elementy, łącznie z epoką powstania omawianego dzieła. Pewne zaś i transcendentne jest to, że powstanie jeszcze wiele obrazów literackich tego miejsca. Człowiek bowiem zawsze lęka się, co jest po drugiej stronie śmierci. Szczególnie jeżeli może być to nieprzyjemne i wieczne.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.