Modlitwa Pana Cogito - podróżnika – interpretacja

Utwór Zbigniewa Herberta „Modlitwa Pana Cogito - podróżnika” został wydany w zbiorze „Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze” w 1983 roku. Jak wskazuje tytuł, pojawia się w nim postać Pana Cogito, po raz pierwszy obecna w tomie „Pan Cogito” w 1974 roku. Poeta przedstawia modlitwę doświadczonego podróżnika, który przez poznawanie świata zdobywa mądrość życiową.

Spis treści

• Modlitwa Pana Cogito - podróżnika - analiza utworu i środki stylistyczne
• Modlitwa Pana Cogito - podróżnika - interpretacja wiersza

Modlitwa Pana Cogito - podróżnika - analiza utworu i środki stylistyczne

Wiersz ma budowę nieregularną. Składa się z kilkunastu strof o różnej liczbie wersów. Otwiera go bezpośredni zwrot do Boga, po którym podmiot liryczny wymienia kolejne prośby i podziękowania. Rozpoczęcie każdej z pięciu części wiersza jest sygnalizowane myślnikiem. Liczba sylab w obrębie wersu również nie jest stała.

Utwór należy do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny kieruje swoją wypowiedź do Boga. Pojawiają się więc apostrofy („Pa­nie dzię­ku­ję Ci że stwo­rzy­łeś świat pięk­ny i bar­dzo róż­ny”, „Wybacz”, „Pro­szę Cię że­byś wy­na­gro­dził si­we­go sta­rusz­ka”, „Po­zwól o Pa­nie abym nie my­ślał o mo­ich wod­ni­sto­okich sza­rych nie­mą­drych prze­śla­dow­cach”, „je­śli jest to Two­je uwo­dze­nie je­stem uwie­dzio­ny na za­wsze i bez wy­ba­cze­nia”). Osoba mówiąca to Pan Cogito, który dzięki licznym podróżom poznał świat i samego siebie.

Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Pojawiają się liczne epitety („świat pięk­ny i bar­dzo róż­ny”, „nie­wy­sło­wio­nej do­bro­ci”, „brzyd­kim mie­ście”, „lu­dzi do­brych i ro­zum­nych”, „mą­dre tau­to­lo­gie”, „astro­lo­gicz­ny ze­gar”, „wiel­kiej za­ro­zu­mia­ło­ści”, „si­we­go sta­rusz­ka”, „mgli­stej wy­sep­ki”, „mo­ich wod­ni­sto­okich sza­rych nie­mą­drych prze­śla­dow­cach”), metafory („by­łem le­ni­wy roz­tar­gnio­ny zbyt ostroż­ny w la­bi­ryn­tach i gro­tach”, „po­kor­ny to zna­czy ten któ­ry pra­gnie źró­dła”, „spiż roz­ko­ły­sa­ny ob­wiesz­czał z wie­ży Twój gniew lub wy­ba­czenie”), porównania („było jak być po­win­no - Io­vis omnia ple­na”, „krą­ży­ło wo­kół mnie jak wiel­ki astro­lo­gicz­ny ze­gar u świę­te­go Pio­tra w Be­au­va­is”, „nie wal­czy­łem jak lord By­ron o szczę­ście lu­dów pod­bi­tych”, „Wiel­kie­go Ka­nio­nu któ­ry jest jak sto ty­się­cy ka­tedr zwró­co­nych gło­wą w dół”) oraz również personifikacje („mały osioł na wy­spie Kor­ky­ra śpie­wał mi ze swo­ich nie­po­ję­tych mie­chów płuc me­lan­cho­lię kra­jo­bra­zu”, „na­tu­ra po­wta­rza­ła swo­je mą­dre tau­to­lo­gie”, „Akro­pol któ­re­go ni­g­dy nie zro­zu­mia­łem do koń­ca cier­pli­wie od­ry­wał przede mną oka­le­czo­ne cia­ło”, „sto ty­się­cy ka­tedr zwró­co­nych gło­wą w dół”). Obecne są także wyliczenia i powtórzenia („las był la­sem mo­rze mo­rzem ska­ła ska­łą”, „in­nych lu­dzi inne ję­zy­ki inne cier­pie­nia”).

Modlitwa Pana Cogito - podróżnika - interpretacja wiersza

Pan Cogito to tzw. persona, za którą ukrywa się poeta, komentując i analizując rzeczywistość. Jego imię pochodzi od sentencji Kartezjusza Cogito ergo sum (myślę, więc jestem). Pan Cogito jest inteligentnym, wykształconym człowiekiem, który nie potrafi pogodzić się z sytuacją w państwie. Posiada stabilny system wartości, nie łamie zasad moralnych, nawet pod naciskiem społeczeństwa. Pan Cogito reprezentuje tzw. postawę wyprostowaną, w każdej sytuacji zachowuje honor i godność.

W utworze „Modlitwa Pana Cogito - podróżnika” podmiot liryczny podsumowuje doświadczenia, zebrane podczas podróży po świecie. Pan Cogito to w utworze homo viator (podróżny, pielgrzym). Jest symbolem ludzkiego losu, przedstawionego za pomocą wędrówki. Jego podróż ma jednak charakter dosłowny, przemierza kolejne kraje, morza i oceany. Natura, sztuka, architektura i ludzie pozwalają mu odkryć prawdę o świecie i sobie samym. W utworze pojawia się nawiązanie do archetypu literackiego homo viator - Odyseusza („na spa­lo­nej słoń­cem oj­czy­stej wy­spie syna La­er­te­sa”).

Podmiot liryczny jest człowiekiem, który docenia piękno świata. W utworze pojawia się klamra kompozycyjna, wiersz otwierają i kończą słowa: „dzię­ku­ję Ci Pa­nie że stwo­rzy­łeś świat pięk­ny i róż­ny”. Osoba mówiąca docenia nie tylko piękno świata, ale też różnorodność. Koncentruje się na dobrych stronach rzeczywistości. Zdaje sobie sprawę, że człowiek nie jest w stanie całkowicie docenić bogactwa świata, stworzonego przez Boga.

Wiersz posiada cechy liryki religijnej, zawiera elementy modlitwy dziękczynnej, pokutnej i błagalnej. Podmiot liryczny wymienia kolejne, z pozoru proste, sytuacje za które jest wdzięczny Bogu. Wspomina podróże po Grecji, Włoszech, Francji i Wielkiej Brytanii. Docenia piękno natury, ale też napotkanych ludzi, sztukę i architekturę. Podmiot liryczny dostrzega głębię w codziennych sytuacjach. Ryk osła przypomina mu pieśń o pięknie natury na greckiej wyspie Korfu.

Osoba mówiąca nie tylko dziękuje Bogu, ale też go przeprasza. Dopiero gdy lepiej poznała świat, zdała sobie sprawę ze swojego egoizmu. Wcześniej skupiała się wyłącznie na sobie, nie doceniając obecności innych ludzi. Teraz wie, jak ważną rolę w życiu człowieka odgrywa otoczenie. Podmiot liryczny wspomina osoby, spotkane podczas podróży, które niejednokrotnie bezinteresownie mu pomagały. Kiedyś wydawało mu się, że jest wyjątkową jednostką, wyróżniającą się na tle przeciętnego społeczeństwa. Obecnie zdaje sobie sprawę, że jest taki, jak inni. Żałuje, że nie skupiał się na potrzebach i problemach swojego otoczenia. Myślał wyłącznie o sobie, podziwiając naturę i sztukę, tak jakby powstały specjalnie dla niego.

Osoba mówiąca prosi Boga, aby zadośćuczynił wszystkim dobrym ludziom, którzy jej pomogli. Ma też nadzieję, że Stwórca pozwoli jej stać się lepszym człowiekiem. Chce pełniej otworzyć się na bliźnich i piękno świata. Podmiot liryczny nie chce już skupiać się na własnych sprawach. Nie myśli o swoich wrogach, ale koncentruje się na dobrych ludziach. Jego celem jest poznanie języka i cierpienia drugiego człowieka, aby lepiej go zrozumieć. Pod wpływem doświadczeń z podróży po świecie, osoba mówiąca przechodzi przemianę wewnętrzną. Nie podchodzi do innych z wyższością. Zdaje sobie sprawę, że drugi człowiek ma podobne problemy i rozterki, jak ona. Podmiot liryczny zmienia swój punkt widzenia z jednostki na zbiorowość.

Przeczytaj także: Ścieżka interpretacja

Aktualizacja: 2024-06-26 20:08:31.

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.