„Psałterz Dawidów” Jana Kochanowskiego ukazał się w 1579 roku w Drukarni Łazarzowej w Krakowie. Stanowi poetycką parafrazę biblijnej Księgi Psalmów. „Psalm 136” sławi boskie stworzenie i obecność Pana w dziejach ludzkości.
Psalm to liryczny utwór modlitewny. Jest rodzajem pieśni religijnej, której adresatem zazwyczaj jest Bóg. Zdarza się jednak, że psalmy są kierowane do ludzi, tak jak w przypadku „Psalmu 136”. Można wyróżnić m. in. psalmy dziękczynne, błagalne, mądrościowe, pokutne, prorocze, pochwalne lub żałobne.
„Psalm 136” można zaliczyć do liryki inwokacyjnej. Podmiot liryczny kieruje swoją wypowiedź do wiernych, którzy powinni chwalić Boga za wszystkie otrzymane łaski. Osoba mówiąca wymienia kolejne błogosławieństwa, zesłane przez Stwórcę na ludzkość. Jest pełna wdzięczności, którą chciałaby zobaczyć u innych wiernych. Pojawiają się więc apostrofy („Chwalcie Pana z dobroci Jego nieprzebranej”, „Chwalcie Pana, który krąg niebieski sprawuje”). Poeta nie zastosował podziału na strofy. Utwór składa się z pięćdziesięciu dwóch wersów. Został napisany trzynastozgłoskowcem. Pojawiają się rymy parzyste.
„Psałterz Dawidów” nie jest prostym przekładem Księgi Psalmów, ale jej poetycką parafrazą. Kochanowski zastosował więc wiele środków poetyckich. Pojawiają się jednak zabiegi, typowe dla Biblii, takie jak zastosowanie szyku przestawnego („jego miłosierdzia nie zaginą drogi”, „żaden wiek litości Jego nie przebierze”, „litość Jego zrówna z wiekiem nieskończonym”, „słudze je dał swemu”, „ciału wszelkiemu jego żywność daje”). Zastosowano także anafory i paralelizmy składniowe. Sześć wersów rozpoczyna się czasownikiem „chwalcie”, a dwadzieścia pięć - spójnikiem „bo”. Obecne są również liczne powtórzenia („Boga, który jest Bóg nad insze bogi”, „nie masz miary, nie masz końca łasce Pańskiej”, „Pana, który jest Pan nad insze pany”) i epitety („ludzkiej wierze”, „piękne niebo”, „białemu dniowi”, „lat nieskończonych”, „okrutnej paszczęki”, „wiecznej łaski”, „króle waleczne”, „króla bogatego”, „mocy pogańskiej”). Psalm ma formę rozbudowanego wyliczenia kolejnych boskich łask. Ze względu na czas powstania, pojawiają się liczne archaizmy („insze bogi”, „insze pany”, „morzkich głębokości”, „pierworodzonych”, „wieku nie uczuje”). Kochanowski korzysta także z metafory („lud swój z ich wyrwał okrutnej paszczęki”).
Utwór należy do psalmów pochwalnych. Otwiera go łacińskie zdanie tłumaczone na język polski jako „dziękujcie Panu, bo jest dobry”. Te słowa w prosty sposób określają przesłanie utworu. Podmiot liryczny wyraża ogromną wdzięczność wobec Boga, który obdarzył ludzkość licznymi łaskami.
„Psalm 136” w tradycji judaistycznej jest określany jako „Wielki Hallel”, czyli najwyższy hymn pochwalny, sławiący Stwórcę. Osoba mówiąca odwołuje się do wydarzeń, towarzyszących wędrówce Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej. Wspomina dobro, którego Bóg dokonał dla ludzkości na przestrzeni dziejów. Stwórca nie jest obojętny i daleki od losów zwyczajnego człowieka. Wielokrotnie ujawniał swoją obecność, dokonując licznych cudów i umożliwiając Izraelitom dotarcie do Ziemi Obiecanej. Mozolna wędrówka przez pustynię mogła wydawać się przekleństwem, lecz Bóg towarzyszył wiernym na każdym kroku. Pomagał im w przypadku trudności oraz karał, gdy się od niego odwracali. Izraelici osiągnęli swój cel, dotarli do Ziemi Obiecanej. Przekonali się, że są narodem wybranym, któremu Bóg wyznaczył wyjątkową misję w dziejach ludzkości.
Podmiot liryczny wspomina słynne przejście przez Morze Czerwone. Gdy faraon wysłał za Izraelitami wojsko, Mojżesz wzniósł swoją laskę ku górze, co sprawiło, że wody morza się rozstąpiły. Bóg zapewnił Izraelitom bezpieczną przeprawę. Anioł sprawił, że Egipcjanie nie byli w stanie dogonić narodu wybranego. Wody morza ponownie się połączyły, a wojsko faraona zaczęło tonąć. Stwórca poskromił Morze Czerwone, jakby było groźnym potworem. Izraelici odzyskali wolność, która pozwoliła im na wykonanie wyznaczonej przez Boga misji. Woda symbolizuje oczyszczenie. Przejście przez Morze Czerwone można porównać do chrztu, wyzwalającego od grzechu pierworodnego. Ten sakrament rozpoczyna drogę każdego chrześcijanina, który przez całe życie pokonuje trudności i słabości, dążąc do zbawienia.
Najwyższym celem jest wieczne życie z Bogiem. Droga do jego osiągnięcia jest jednak trudna, podobnie jak wędrówka Izraelitów do Ziemi Obiecanej. Wszystkie próby i przeszkody umacniają człowieka w wierze. Izraelici przeżyli głód, pragnienie, plagę jadowitych węży, walczyli z pogańskimi ludami. Zdarzały im się momenty słabości, podobnie jak każdemu człowiekowi. Odwrócili się od Boga, oddając cześć złotemu cielcowi. W każdej z tych sytuacji, mogli jednak liczyć na ratunek od Boga. Stwórca zostaje blisko ludzkości, udzielając jej wsparcia. Najwyższym przejawem jego oddania jest zesłanie Syna Bożego na ziemię, aby odkupił grzechy świata. Podmiot liryczny jest przekonany, że boskie miłosierdzie jest wieczne. Być może Stwórca nie dokonuje każdego dnia spektakularnych cudów, ale nie oznacza to, że jest nieobecny. Należy nauczyć się dostrzegać jego dobroć w codziennych chwilach.
„Psalm 136” upamiętnia losy narodu wybranego, które stanowią metaforę duchowej drogi chrześcijanina. Izraelici musieli przejść przez Morze Czerwone i wędrować przez pustynię, aż w końcu dotarli do Ziemi Obiecanej. Człowiek również znosi liczne próby i trudności, dopóki nie osiągnie zbawienia.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.