Adam Mickiewicz, fot: Library of Congress
Twórczość Adama Mickiewicza można podzielić na kilka okresów. Od wydania tomu „Ballady i romanse” czołowego polskiego poety romantyzmu rozpoczęła się ta epoka literacka w Polsce. Należy jednak pamiętać, że istnieją również inne, wcześniejsze, wiersze poety. Pochodzą one z czasów jego młodości, z etapu, w którym żywo udzielał się na spotkaniach Towarzystwa Filomatów. Właśnie takim jest wiersz bez tytułu, znany pod incipitem „Hej radością oczy błysną”.
Spis treści
Utwór „Hej radością oczy błysną” został stworzony na okoliczność imienin jednego z członka Filomatów – Franciszka Malewskiego. Adam Mickiewicz przesłał przygotowany wiersz z Kowna. Należy on do wczesnej twórczości poety – tematyka różni się więc zdecydowanie od późniejszych, powszechnie znanych utworów.
W wierszach filomackich głównymi motywami były przede wszystkim młodość, poczucie jedności z grupą, pobieranie nauki i cieszenie się wspólnym towarzystwem. Tym, co wyróżnia wiersze filomackie jest zdecydowanie ich rytmika – przeznaczone są one w większości do głośnego recytowania, co stanowiło tradycję na spotkaniach Towarzystwa Filomatów.
Wiersz składa się z czterowersowych strof, w których nie występują przerzutnie, co nadaje utworowi dynamizmu. Rymy występują w wierszu w układzie abab. Wśród wielu środków stylistycznych odnaleźć można przede wszystkim wykrzyknienia oraz wyliczenia – to one najliczniej pojawiają się utworze. Niektóre wersy rozpoczynają się od anafory, czyli zamierzonych powtórzeń konkretnych słów u początku każdego wersu.
Epitety dopełniają opisu radości, jaka towarzyszy spotkaniu młodych ludzi, które jest głównym tematem utworu. W wierszu odnaleźć można również metafory, które swoją treścią przede wszystkim mają za zadanie precyzyjnie określać relacje, jakie panują w grupie (a więc „braterstwa łańcuchy”).
Wiersz „Hej radością oczy błysną” rozpoczyna się od wykrzyknienia afirmującego młodość. Opisywana atmosfera jest pogodna i braterska. Wieniec, który symbolicznie ma oplatać czoła zgromadzonych odnosi się – zgodnie ze swoim znaczeniem, utartym w tradycji – do władzy i potęgi. Już po lekturze pierwszych wersów wnioskować można, że przez podmiot liryczny przemawia młodzieńczy entuzjazm, poczucie sprawczości i nieśmiertelności. Podmiot liryczny posługując się wyliczeniami, zachęca do tego, by przed wstąpieniem do grupy wyzbyć się pewnych cech:
Pochlebstwo. chytrość i zbytek
Niech każdy przed progiem miota
Zachęca więc do tego, by pozbyć się chęci zdobywania poklasku, chęci wzbogacenia się i gromadzenia niepotrzebnych kosztowności, ponieważ są do elementy życia, które nie zajmują zgromadzonej młodzieży. Osoba mówiąca w wierszu radzi, by zamiast nich przyjąć wartości takie jak ojczyzna, cnota, braterstwo i nauka. To one, zdaniem podmiotu lirycznego, najpełniej sprawdzą się w grupie i stanowią spoiwo stowarzyszenia. Przyjaźń rozumie podmiot liryczny jako więź bardzo potężną. W wersie:
Braterstwa ogniwem spięci
daje temu czytelny wyraz. Jest zdania, że silne więzi przyjaźni, porównane tutaj do ogniwa łańcucha, powinny być wieczne i silne. Tylko to, jak argumentuje to podmiot liryczny, pozwala, by kontynuować ideały Towarzystwa. W treści wiersza odnaleźć można bardzo wiele określeń, które wskazują na to, że spotkania grupy łączą się z wielką radością. Nie tylko „błyszczące oczy”, ale również uśmiechy i serdeczne objęcia stanowią opis spotkań przyjaciół.
Kolejne wersy również dotyczą elementów życia, które dla Filomatów okazywały się najważniejsze. Podmiot liryczny prosi o to, by „zdjąć z serca zasłonę”, a więc odsłonić swoje emocje i wrażliwość – również twórczą. Zapewnia, że w Towarzystwie każdy znajdzie wsparcie, zrozumienie i możliwość ukojenia smutków. Wartości wyznawane przez grupę to przede wszystkim przyjaźń i patriotyzm, o czym świadczyć mogą kolejne wersy:
Niechaj pomni na Ustawy!
Pomni na przysięgę swoją
Wspomniane „ustawy” nie odnoszą się jednak wyłącznie do ustaw związanych ze sposobem funkcjonowania państwa. Towarzystwo Filomatów, jako grupa kierująca się konkretnymi zasadami, zatwierdziła i przyjęła swój kodeks, który obowiązywał wszystkich uczestników stowarzyszenia. Odniesienie to wskazywać może na pewną hermetyczność Towarzystwa i dumę z przynależności do niego.
Wartości najważniejsze, a więc ojczyznę, naukę i cnotę, podmiot liryczny przypomina raz jeszcze w kolejnych wersach. Dla odbiorcy czytelne staje się, że więzi łączące uczestników spotkań są bardzo silne. Wsparcie, zrozumienie oraz chęć do rozwijania własnych horyzontów charakteryzuje młodych członków Towarzystwa Filomatów. Podmiot liryczny wielokrotnie zachęca do tego, by dążyć do pełnego rozwoju. Ma to służyć nie tylko grupie, ale również ojczyźnie. Wykształcenie zdaniem osoby mówiącej w wierszu jest niezwykle istotne. Podmiot liryczny uważa, że dzięki tym wszystkim przymiotom można pokonać przeciwności:
Dojdziemy, choć przykrą drogą,
„Przykra droga” – w rozumieniu podmiotu lirycznego – to okoliczności historyczne, w których przyszło funkcjonować młodzieży filomackiej. Najważniejsze jest zatem, co powtarza podmiot liryczny, by zachować poczucie wspólnoty i wsparcia. Zachęta do podtrzymania przyjaźni charakteryzuje treść całego utworu i spaja go w konkretne przesłanie.
Z treści wiersza wyłania się entuzjazm, radość i sympatia dla współtowarzyszy. Utwór, napisany okazjonalnie i przesłany przez Mickiewicza swojemu stowarzyszeniu, w pełni oddaje charakter spotkań grupy. Bycie współzałożycielem i wiernym członkiem Towarzystwa Filomatów znacząco wpłynęło na życiorys czołowego poety romantyzmu. Warto pamiętać również o tym, że spotkania grupy były miejscem, w którym twórca szlifował swój warsztat. Wiele z cech wczesnej poezji Mickiewicza (jak wyszukane metafory czy rytmizacja) zachowały się w jego późniejszych dziełach. Poczucie wspólnotowości i zrozumienia było dla młodych uczestników spotkań bardzo wartościową lekcją. Publiczne występy ze swoimi utworami lub rozprawami, które stanowiły trzon spotkań grupy, przygotowały Mickiewicza również do jego późniejszej działalności – nie tylko narodowej i politycznej, ale również zawodowej – akademickiej.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:05:05.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.