Utwór Jana Kochanowskiego „Na łakome” został wydany w zbiorze „Fraszki. Księgi pierwsze” w 1584 roku. Podkreśla kluczowe znaczenie mądrości w życiu człowieka. To kierowanie się rozumem, sprawia że człowiek osiąga sukces.
Poeta zastosował formę fraszki, krótkiego utworu lirycznego, który podsumowuje celna puenta. Fraszka ma budowę stychiczną, nie została podzielona na strofy. Składa się z ośmiu wersów, napisanych trzynastozgłoskowcem. Pojawiają się rymy parzyste.
Utwór należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności. Przedstawia swoje poglądy na temat rozumu i dóbr materialnych na przykładzie dwóch bohaterów - człowieka mądrego i zamożnego oraz chciwego, który nie osiąga sukcesu.
Ze względu na zwięzłość treści, Warstwa stylistyczna fraszki jest minimalistyczna. Pojawiają się epitety („prawdziwe bogactwa”, „przedajne łany”, „miód gotowy”). Zastosowano też metafory („na umyśle prawdziwe bogactwa zależą”, „drugi nic nie robiąc miód gotowy jada”) oraz porównanie („równie jako pszczoła plastry w ul układa”).
Podmiot liryczny na pierwszym miejscu stawia mądrość. To właśnie ją uważa za największe bogactwo, które zapewnia sukces w życiu. Roztropny człowiek bez problemu zdobędzie bogactwo oraz będzie cieszył się dostatkiem i spokojem. Rozsądek pozwoli mu pomnażać majątek, który inni nieustannie trwonią.
Osoba mówiąca stwierdza, że ważną rolę w życiu pełnią szczęście i umiejętność wykorzystywania okazji. Mądrość to zdolność czerpania ze swoich talentów i nadarzających się szans. Człowiek mądry podejmuje słuszne decyzje, dzięki którym jego życie pomyślnie się układa. Nie sztuką jest urodzić się w zamożnej rodzinie lub zdobyć dobre wykształcenie, ale odpowiednio to wykorzystać.
Z postawą roztropnego człowieka, podmiot liryczny zestawił postępowanie osoby zachłannej i nierozsądnej. Gdy mądry odpowiednio wykorzystuje nadarzające się okazje, inni wciąż liczą pieniądze i chcą mieć ich więcej. Nie przepuszczają żadnej okazji, aby zakupić ziemię. Człowiek zachłanny nie skupia się na odpowiednim zarządzaniu tym, co już ma, ale ciągłym zdobywaniu nowych dóbr. Taka postawa nie zawsze jednak prowadzi do zgromadzenia majątku i osiągnięcia sukcesu. Podmiot liryczny krytykuje postawę zachłannego człowieka, któremu brakuje życiowej mądrości.
W celu porównania ludzkich postaw, osoba mówiąca posługuje się porównaniem do pszczoły. Prawa, które obowiązują wśród zwierząt, często znajdują swoje odzwierciedlenie wśród ludzi. Człowiek pracowity, ale zachłanny i nierozsądny, przypomina pszczołę, która produkuje miód. Wkłada w to wiele wysiłku, poświęca całe swoje życie zbieraniu pyłku. Gdy jednak miód zostaje wyprodukowany, to nie pszczoła z niego korzysta. Właściciel ula zabiera pszczołom efekty ich ciężkiej pracy. Właśnie do niego osoba mówiąca porównuje człowieka mądrego, który dzięki swojej przebiegłości zyskuje efekty wysiłku innych. Osoba zachłanna, wykupując kolejne majątki, nie wzbogaca siebie, ale ich poprzednich właścicieli.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.