Edward Stachura, fot: Maciej Kłoś, PAP / Alamy
Utwór Edwarda Stachury „Piosenka nad piosenkami” jest wyrazem filozofii życiowej poety. Przedstawia życie jako ciągłą wędrówkę, w której nigdy nie należy ustawać.
Spis treści
Jak wskazuje tytuł, utwór ma formę piosenki i został przeznaczony do śpiewania. Jest więc rytmiczny i melodyjny. Pojawia się również refren, strofy pierwsza i druga powtarzają się jeszcze dwa razy. Piosenka składa się więc z trzech strof i trzykrotnie powtórzonego refrenu. Wersy są krótkie, liczą po cztery lub pięć sylab. Pojawiają się rymy, ale ich układ jest nieregularny. Dużą ich część stanowią monorymy, kolejne wersy kończą się tym samym słowem.
Utwór należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednich zaimków („szedłem”, „olśniło mnie”, „zmiotło mnie”). Jest to mężczyzna, który nie poddaje się mimo przeciwności, posiada własną filozofię życiową i pozostaje jej wierny. W wierszu nie pojawiają się znaki interpunkcyjne, co sprawia wrażenie bardzo chaotycznej i emocjonalnej wypowiedzi.
Warstwa stylistyczna utworu jest dosyć rozbudowana. Na rytm piosenki wpływają liczne powtórzenia („jak to powiedzieć jak to powiedzieć”, „jak puch jak puch”, „do chmur do chmur”) oraz anafory, kilka wersów rozpoczyna się od spójników „a” oraz „i”. Pojawiają się też metafory („w piekle i niebie szedłem przed siebie”, „i raptem w grób i z grobu w grób”), porównania („jak puch jak puch to wzwyż to w dół”, „z grobu w grób jak nie ten duch”) oraz epitety („cudowna rzecz najwyższa pieśń”, „realna ty”, „prawdziwa ty”). W ostatniej strofie podmiot liryczny zwraca się do bliskiej sobie kobiety, pojawiają się więc apostrofy („ech zjawo ty”, „o piękne ty”).
Podmiot liryczny wypowiada się w chaotyczny sposób, wciąż powtarza swoje słowa, zdaje się nie kończyć rozpoczętej myśli i przechodzić do kolejnego tematu. Z pewnością wynika to z przeżywania silnych emocji, które trudno mu oddać słowami. Sugerują to już pierwsze słowa utworu („jak to powiedzieć”), osoba mówiąca zastanawia się, jak najlepiej wyrazić swoją refleksję na temat ludzkiego losu.
W utworze pojawia się motyw życia jako wędrówki, powracający kilkukrotnie w twórczości Stachury. Jako przykład może posłużyć wiersz „Wędrówką jedną jest życie człowieka”. Takie podejście mogło wynikać z biografii autora, który prowadził nieuporządkowane życie, został zapamiętany jako buntownik i wędrowiec z gitarą. Podmiot liryczny dokonuje rozliczenia ze swoją przeszłością. Nie mówi jednak o osiągnięciach i porażkach, ale z dumą oznajmia, że cały czas szedł przed siebie. Spotykały go różne trudności, zmagał się z problemami finansowymi, jego życie czasem przypominało niebo, a czasem - piekło. Nigdy jednak nie stanął w miejscu, ale dążył do przodu.
Wędrówka nie jest celem ludzkiej egzystencji, ale jej sensem. Nieważne, czy człowiek spełni swoje marzenia, o ile konsekwentnie do nich dążył. Osoba mówiąca była targana przez życiowe trudności jak puch unoszony na wietrze. Ma za sobą wzloty i upadki, czasem była bardzo szczęśliwa, ale wielokrotnie też cierpiała, miała wrażenie, że jej życie już się skończyło i nie dostanie kolejnej szansy na podniesienie się z porażki.
Można powiązać to z losami autora, który zmagał się z problemami finansowymi, uzależnieniem od alkoholu oraz chorobą psychiczną. Kilkukrotnie podejmował również próby samobójcze. Podmiot liryczny przypomina czytelnikowi, że śmierć przyjdzie szybciej, niż się spodziewa. Należy więc jak najlepiej wykorzystać czas, który się otrzymało.
Osoba mówiąca jest pogodzona z losem, nie oczekuje, że życie nagle stanie się idealne. Przyjmuje je ze wszystkimi jego ciemnymi stronami. Przez wiele lat poszukiwała sensu swojej egzystencji, a gdy już myślała, że go nie odnajdzie, zrozumiała że leży on w ciągłym parciu do przodu, nieustannej wędrówce.
Tytuł utworu budzi skojarzenia z biblijną „Pieśnią nad pieśniami”. Jest to uznawana za arcydzieło księga, mówiąca o miłości Oblubieńca i Oblubienicy. Wyróżnia się na tle treści Pisma Świętego, ponieważ przedstawia również zmysłowy, fizyczny wymiar uczuć. W „Pieśni nad pieśniami” również pojawia się motyw wędrówki. Opisano oniryczną wizję wędrówki Oblubienicy w poszukiwaniu ukochanego. Sensem ludzkiego życia może stać się również drugi człowiek.
W ostatniej strofie, podmiot liryczny zwraca się do bliskiej sobie kobiety. W formie przypominającej litanię, wychwala jej zalety, mówi, że będzie kochał ją w każdej postaci, dlatego jego uczucie nigdy nie przeminie. Ma wrażenie, że kobieta zawsze jest przy nim, jeśli nie fizycznie, to w jego myślach jak zjawa. Podmiot liryczny całkowicie akceptuje swoją ukochaną, tak samo jak życie, które ma sens, mimo wszystkich swoich wad.
Aktualizacja: 2024-06-27 21:37:27.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.