Maria Konopnicka, Leopold Bude, 1897
Wiersz Marii Konopnickiej „Ojczyzna moja” wpisuje się w nurt liryki patriotycznej, która miała podtrzymywać na duchu zniewolony polski naród. Utwór ma formę pieśni i jest wykonywany wokalnie. Napisano do niego muzykę i został wydany w 1919 w „Śpiewniku historycznym”.
Spis treści
Utwór jest bardzo rytmiczny i melodyjny, co nadaje mu formę pieśni. Pojawiają się anafory, wszystkie strofy rozpoczynają się od tytułowych słów „Ojczyzna moja”. Wiersz ma budowę regularną, składa się z pięciu czterowersowych strof. Poetka zastosowała rymy parzyste (aabb).
Utwór należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność i wyraża refleksje na temat ojczystego kraju. Osoba mówiąca jest mężczyzną, patriotą, posiadającym szacunek do ojczyzny. Docenia wszystkie detale, których większość ludzi na co dzień nie zauważa. W utworze pojawiają się więc czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednie zaimki („gdziem ujrzał słońce”, „w polskiej mnie mowie”, „ojczyzna moja”).
Warstwa stylistyczna wiersza jest rozbudowana, autorka stworzyła obraz Polski za pomocą licznych środków poetyckich. Zastosowano liczne epitety („ziemia droga”, „matka miła”, „pól lechickich”, „kwietne niwy”, „ciche pola”, „smętne mogiły”). Obecne są również wyliczenia („ojciec, bracia i gdzie matka miła”, „rzeki, lasy, kwietne niwy, łąki”). Wypowiedź podmiotu lirycznego ma charakter przenośny, pojawiają się metafory („pieśń nadziei śpiewają skowronki”, „te ciche pola, które od wieków zdeptała niewola”, „ta nadzieja, co się w sercach kwieci”). Utwór jest emocjonalny, zastosowano wykrzyknienia („to ta nadzieja, co się w sercach kwieci, pracą u ojców, a piosnką u dzieci!”). Na rytm wiersza wpływają też porównania („gdziem ujrzał słońce i gdziem poznał Boga”, „te kurhany, te smętne mogiły”).
Maria Konopnicka często poruszała w swojej twórczości tematykę patriotyczną. Jej celem było dodanie otuchy Polakom, żyjącym od wielu lat w niewoli i poddawanym represjom ze strony zaborców. Poetka chciała podtrzymywać nadzieję na odzyskanie niepodległości wśród swoich rodaków, przypominając lata chwały w polskiej historii. Próbowała uświadomić Polakom, że są potężnym narodem, który zasługuje na wolność i musi walczyć o lepszą przyszłość dla kolejnych pokoleń.
Podmiot liryczny opisuje Polskę w sentymentalny sposób, docenia wszystkie narodowe wartości, wspomina swoje beztroskie dzieciństwo. Wykazuje postawę patriotyczną, zna historię swojej ojczyzny, podziwia rodzimą przyrodę i cierpi z powodu losu, który spotkał ukochany kraj.
Osoba mówiąca wspomina swoje najmłodsze lata, gdy dopiero poznawała świat. Przedstawia najważniejsze dla Polaków wartości, które wpoiła jej rodzina. Podmiot liryczny poznał Boga, został nauczony polskich modlitw. W ten sposób poetka nawiązuje do prób wynarodowienia dzieci, które podejmowali zaborcy, zakazując mówienia w języku polskim.
Podmiot liryczny podziwia ojczyste wioski i miasta, wszędzie czuje się jak w domu. Wspomina dzieje Polski, już od epoki dynastii Piastów. Podziwia polską tradycję rolniczą, uprawiane od wieków pola zapewniające żywność. Osoba mówiąca obserwuje ojczystą przyrodę, nie poszukuje egzotycznych krajobrazów. Najpiękniejsze są dla niej polskie rzeki, lasy i łąki. Nadeszły trudne czasy dla ojczystego kraju, ale nie należy poprzestawać w walkach o niepodległość. Słowiki śpiewają pieśń nadziei, w sercach Polaków wciąż jest jeszcze chęć powstania i odzyskania wolności.
Podmiot liryczny wspomina czasy potęgi ojczyzny, ale nie zapomina też o porażkach. Chce uświadomić swoim rodakom, że Polska niejednokrotnie już upadała, by następnie się podnieść. Mówi o potędze Bolesława Chrobrego, ale też bitwie pod Cecorą, która zakończyła się klęską i otworzyła granice Rzeczpospolitej na inwazję tatarską. Zapoczątkowało to wojnę polsko-turecką.
W Polakach od wieków żyje szlachetna, rycerska dusza. Żadna klęska nie złamie w tym narodzie woli walki. Prawdziwy patriota kocha swoją ojczyznę nie tylko w chwilach chwały, ale też klęski. Podmiot liryczny z bólem obserwuje Polskę stłamszoną przez zaborców. Ojczystą ziemię pokrywają mogiły bojowników o wolność, którzy oddali życie w obronie ojczyzny. Osoba mówiąca jest przygnębiona, ale wie, że nie można się poddawać, należy nie ustawać w walce o niepodległość.
Istotą Polski jest duch narodu, którego nie zniszczyło zniknięcie kraju z mapy świata. Polska dusza wciąż żyje, niezależnie od cierpienia, które spadło na cały naród. Trudne doświadczenia nie odbiorą Polakom ich tożsamości. W sercach patriotów wciąż jest nadzieja na odzyskanie wolności, pomimo wszystkich klęsk. Obowiązkiem artystów jest wspieranie swoich rodaków w tak trudnych czasach. Ich twórczość powinna być ostoją polskości, wśród narodu pozbawionego swojego państwa. Każdy powinien na swój sposób przyczyniać się do podtrzymywania polskich tradycji. Dorośli muszą skupić się na pracy i walce oraz przekazywać wartości patriotyczne najmłodszym. Dzieci natomiast powinny poznawać kulturę ojczystego kraju, nie poddawać się próbom wynarodowienia. W czasach zaborów nawet polskie piosenki stały się dziedzictwem dodającym sił uciemiężonym Polakom.
Aktualizacja: 2024-06-26 16:55:31.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.