Zbigniew Herbert, fot: IPN Rzeszów
Proza poetycka Zbigniewa Herberta „Pejzaże kolejowe” jest z gatunku tych, w których silnie zaczyna dochodzić do głosu wyobraźnia surrealistyczna autora (opinia A. Kaliszewskiego). Oto zwykły widok peronowy zostaje w zaskakujący sposób zobrazowany, nabiera życia właściwego istotom podlegającym śmierci: „Na żelaznych gałęziach dojrzewają czerwone i zielone owoce sygnałów” – tablice sygnalizacyjne zostają botanicznie zanimizowane (nadana im zostaje egzystencja roślinna), plątanina przewodów nabiera pozoru konarów drzewnych. Efektem użycia tropu animizacji jest zmniejszenie dystansu pomiędzy widzem a postrzeganymi przezeń przejawami elektronicznego istnienia rzeczy martwych.
Wzrok patrzącego przenosi się z planu dalszego na plan bliższy, z sygnalizacji świetlnej na peron, gdzie dla ozdoby umocowano prostokątne gniazda nasturcji. Kwiaty wypływają ze skrzynek, budząc w narratorze potrzebę hiperbolicznego porównania ich do jednego z siedmiu cudów świata starożytnego – z wiszącymi ogrodami asyryjskiej królowej Semiramidy. Trwałość widoku jest zagrożona, wisi nad nią damoklejski miecz zagłady; to, kiedy opadnie, jest tylko kwestią czasu. Ciszę, której nie mąci nawet zabłąkana pszczoła, ciszę i cały formujący się w idyllę obrazek pochłonie o 12.31. „czarny potwór, który zbliża się właśnie w syku białych atmosfer”.
Katastroficzność i niesamowitość obrazu – według Andrzeja Lama pokrewna dekadencją i ponurością wizjom miast w „Próchnie” Berenta – zaczyna się linearnie od nadania zegarowi peronowemu postaci gilotyny („okrągła gilotyna minut”), w konsekwencji czego charakterystyczne opadanie wskazówki zostaje skojarzone z ześlizgiem noża w machinerii doktora Guillotin. To właśnie cięcie wskazówki będzie opadem miecza Damoklesa, czyli unicestwieniem pogodnego pejzażu w wyziewach pociągu („syk białych atmosfer” jako znak lokomotywy spalinowej), poddanego zoomorfizacji pejoratywnej („czarny potwór”), tj. obdarzonego cechami zwierzęcia (zoomorfizacja) o niesympatycznych rysach (pejoratywna).
Aktualizacja: 2024-06-26 20:08:31.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.