Miron Białoszewski jest znany między innymi jako twórca poezji lingwistycznej i „Pamiętnika z powstania warszawskiego”. To właśnie w nim ukazał swoje przeżycia z tego wydarzenia, opisując je z perspektywy osoby cywilnej, a nie walczącego żołnierza. Ten pamiętnik stał się zatem świadectwem powstania widzianego oczami cywila i swoistą kroniką historyczną. Białoszewski porusza w niej złożoną i ciekawą problematykę dotyczącą wydarzenia, jakim było powstanie.
Spis treści
Najważniejszym elementem pamiętnika Białoszewskiego jest oczywiście problematyka powstania warszawskiego. To właśnie na jego tle rozgrywają się wszystkie wydarzenia i to ono stanowi istotny punkt wspomnień Białoszewskiego. Rozpoczynają się one bowiem w dniu wybuchu powstania, a kończą wraz z kapitulacją miasta i konsekwencjami jego opuszczenia przez bohatera i jego bliskich. Białoszewski w powstaniu nie walczył, był cywilem, który próbował przetrwać w mieście ogarniętym chaosem i śmiercią. Powstanie zostało tu opisane w sposób niezwykle szczery i wnikliwy. W pamiętniku Białoszewskiego nie ma miejsca na mitologizację i uświetnianie pamięci powstania i powstańców. Jest za to dokładny opis tego, jak ono przebiegało i z jak wielkim cierpieniem walczących i mieszkańców miasta się wiązało. Powstanie to dla Białoszewskiego śmierć, naloty, ostrzał, ukrywanie się w piwnicach, wędrówki kanałami, ścisk, upał, brak wody i jedzenia. Opisuje on wszelkie niedogodności i problemy, z którymi wiązało się powstanie. To także historia upadku kolejnych dzielnic miasta i jego zniszczenia przez Niemców, a także tego, jak Armia Czerwona nie włączyła się do walki, a jedynie ją obserwowała. Białoszewski nie opisuje zatem chwalebnej walki o wolność, tylko historię upadku nadziei i szansy na zwycięstwo. Jest w tym brutalnie szczery i nie pomija trudnych tematów, podejmuje je na równi z innymi, gdyż przedstawia przede wszystkim prawdę.
Białoszewski w powstaniu nie walczył, zatem w jego zapiskach pojawia się problematyka uczestnictwa ludności cywilnej w tym zbrojnym zrywie. Przede wszystkim to szczere i proste opisanie warunków życia, w jakich przyszło funkcjonować cywilom podczas walk. W okresie nalotów jedynymi bezpiecznymi miejscami były piwnice, które służyły jako schrony. Ludzie gromadzili się w nich, zatem szybko robił się tam tłum, a i tak już wysokie, sierpniowe temperatury zmieniały się w prawdziwy upał. Cywilom brakowało też jedzenia, które wydawano na kartki, konieczne stało się też poszukiwanie wody. Każde wyjście z piwnicy wiązało się jednak z zagrożeniem. Ludzie podróżowali kanałami, co także stanowiło śmiertelne zagrożenie, ale wędrówki przez miasto także były ryzykowne. W schronach ludzie milczeli, by Niemcy nie odkryli ich kryjówek. Życie cywilów było więc w nieustającym zagrożeniu, a mimo to pomagali oni powstańcom, przykładowo przy wznoszeniu barykad. Wykazywali się oni zatem również ogromną odwagą.
W „Pamiętniku z powstania warszawskiego” problematyka przetrwania jest fundamentalna. To bowiem o przetrwanie chodziło cywilom podczas trwania powstania warszawskiego. Skupiała się na nim cała ich egzystencja. Życiu ludzi zagrażało bowiem wiele rzeczy: głód, brak wody, upały, naloty, ostrzał i inne niebezpieczeństwa, które wynikały z trwającego właśnie powstania. Chociaż narrator próbował skupiać się na rzeczach przypominających mu o normalności, to życie wielu osób skurczyło się właśnie do walki o przetrwanie, które stało się nadrzędnym celem. W tak trudnych warunkach przetrwanie było też bardzo trudne, ale Białoszewskiemu się to udało.
W dziele zostaje poruszona problematyka wspomnień, gdyż Białoszewski wspomina powstanie warszawskie z perspektywy ponad dwudziestu lat od jego zakończenia. Z tego powodu tamte wydarzenia przeplatają się u niego z bieżącymi, niekiedy zlewają w jedno. Mimo to zapis jego wspomnień tworzy swoistą kronikę i świadectwa wydarzeń, które miały miejsce podczas powstania.
Aktualizacja: 2025-12-04 13:52:04.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.