Stanisław Ignacy Witkiewicz, znany jako Witkacy, to nie tylko malarz, ale też pisarz. Jednym z jego znanych dramatów bez wątpienia pozostaje „Pożegnanie jesieni”, czyli tekst traktujący o losach pewnego młodego dekadenta, Atanazego Bazakbala. Jego historia i kolejne koleje życia rozgrywają się na tle wybuchającej rewolucji. Witkacy poruszył w swym dramacie niezwykle skomplikowaną i pogłębioną problematykę.
Spis treści
Jednym z najważniejszych elementów utworu jest bez wątpienia problematyka dekadencji i kryzysu emocjonalnego głównego bohatera. Dekadencja okresu historycznego, w jakim rozgrywa się akcja „Pożegnania jesieni”, to przedłużenie dekadencji młodopolskiej, kiedy to środowiska artystyczne szokowały swoim zachowaniem mieszczaństwo. Przedstawicielem tej dekadencji jest właśnie główny bohater, Atanazy Bazakbal. Jest on młody, odczuwa dziwność istnienia, szuka swojego miejsca, a to ostatecznie doprowadza go do licznych eksperymentów z używkami i seksem. Całemu utworowi towarzyszy atmosfera katastrofizmu i przeczucie nadchodzącego końca świata. Następuje rozkład tradycyjnych wartości, co jest widoczne w małżeństwie Zosi i Atanazego, który zdradza swoją małżonkę już w trakcie ich przyjęcia weselnego. Nadciągająca rewolucja staje się symbolem końca świata, jaki znają bohaterowie, a także końca sztuki i kultury, a do jej opisania zainspirowało Witkacego doświadczenie rewolucji październikowej w Rosji. Kryzys emocjonalny Atanazego doprowadza ostatecznie do tragedii w życiu jego i jego bliskich - jego ciężarna żona popełnia samobójstwo.
W dekadencją i kryzysem egzystencjalnym wiąże się też problematyka miłości, zdrad i romansów. Atanazy kocha Zosię, swoją narzeczoną, ale pożądan demonicznej Heli. Zdradza Zosię z Helą, przyznaje się do tego, następnie bierze z Zosią ślub i zdradza ją z Helą w trakcie własnego przyjęcia weselnego. Atanazy zmaga się z uczuciami, które raz przychodzą, a raz odchodzą, nieustannie obiecuje żonie poprawę, a następnie oddala się od niej, kierując się swoją namiętnością do Heli. Jego brak stałości w uczuciach ostatecznie doprowadza ciężarną Zosię do samobójstwa. Wówczas Atanazy rozumie, jak bardzo ją kochał, tęskni za nią, a jego śmierć również jego niemal doprowadza do odebrania sobie życia. Ratuje go wyłącznie namiętność do Heli, jednak ona również z czasem wygasa, zwłaszcza z powodu wielu kochanków, jakich kobieta znajduje sobie w trakcie ich wspólnej podróży. Uczucia są tu ukazane jako coś problematycznego, nieokiełznanego i niestałego.
Witkacy w Rosji obserwował wybuch rewolucji październikowej, zatem działania, jakie prowadzi w dramacie Sajetan Tempe, są oparte na faktycznych wydarzeniach. Rewolucja, jaka nadciąga w „Pożegnaniu jesieni”, to część katastrofizmu, jaki jest obecny w dziele, zapowiedź końca świata. Staje się ona pretekstem do wprowadzenia reżimu totalitarnego w Polsce, ostatecznie pożera ona własne dzieci. Bohaterowie jednak nie próbują jej zapobiec, są zbyt pochłonięci swoimi osobistymi problemami, dla których rewolucja stanowi jedynie tło. Dramat bywa zatem czytany jako ostrzeżenie przed autorytaryzmem.
W dramacie Witkacego pojawia się problematyka dziwności istnienia, jaką odczuwają jego bohaterowie. Prowadzi ich ona do odczuwania kryzysu egzystencjalnego. Dziwność ta kończy też okres normalnych rzeczy i prowadzi społeczeństwo do stanu, przed którym było ono przestrzegane od lat.
W dziele Witkacy podejmuje również problematykę sztuki i filozofii. Twierdzi on, że sztuka upada, staje się bezpłodna, zbytnio oddaliła się już od społeczeństwa. Według Witkacego kończy się także kultura indywidualizmu, a zaczyna się kultura mas i zbiorowości. Religia w dramacie wymiera, a społeczeństwo zmierza w stronę mechanizacji. Artyści przestają być indywidualistami, a sama sztuka nie ma już w sobie metafizycznej absolutności, co prowadzi do jej nieuchronnego upadku.
Aktualizacja: 2025-09-30 22:55:22.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.