Walka dobra ze złem w literaturze. Przedstaw motyw analizując wybrane tematy.

Autor Albert Camus
Autorką opracowania jest: Adrianna Strużyńska.

Walka dobra ze złem to jeden z najpopularniejszych motywów literackich. Pojawia się już w bajkach dla dzieci. Z wiekiem człowiek dowiaduje się jednak, że podział między dobrem a złem nie jest tak czarno-biały, jak w baśniach dla najmłodszych. Literatura często skłania do przemyśleń na tematy moralne i filozoficzne. Można zastanowić się, jak tak naprawdę rozumiemy dobro i zło oraz czy dochowujemy wierności wyznawanym przez siebie wartościom. Do utworów poruszających tematykę walki dobra ze złem należą powieść-parabola Alberta Camus „Dżuma” oraz powieść Fiodora Dostojewskiego „Zbrodnia i kara”.

„Dżuma” to powieść-parabola. Oznacza to, że można odbierać ją dosłownie lub metaforycznie. W sensie dosłownym, powieść przedstawia epidemię dżumy w algierskim mieście Oran. Narrator opisuje przebieg epidemii, liczbę ofiar, metody walki z chorobą, restrykcje nakładane przez władze miasta, a w końcu - wycofanie się choroby. Dżuma może być jednak rozumiana w znacznie szerszym sensie. Interpretuje się ją jako zło istniejące na świecie, a dokładniej - tkwiące w człowieku. Można to odbierać na różne sposoby.

Dżuma często jest utożsamiana z II wojną światową, ponieważ akcja powieści rozgrywa się w latach 40. XX wieku, a utwór ukazał się w 1947 roku. Pojawiają się też liczne nawiązania np. palenie ciał w krematoriach. Dżuma może jednak oznaczać również śmierć, z którą przez całe życie walczył Jean Tarrou. Bohater w młodości zobaczył, jak jego ojciec - prokurator, skazuje człowieka na śmierć. Tarrou musiał opuścić dom, ponieważ nie mógł się z tym pogodzić. W powieści pojawia się również chrześcijańska wizja dobra i zła, którą reprezentuje ojciec Paneloux. Jezuita początkowo uważał, że dżuma jest karą za grzechy i mieszkańcy miasta sobie na nią zasłużyli, ponieważ odwrócili się od Boga. Zmienił zdanie, dopiero gdy zobaczył, jak niewinne dziecko umiera w męczarniach na dżumę.

Powieść opowiada przede wszystkim o różnych postawach, które człowiek może przyjąć wobec zła. Doktor Rieux to bohater, który walczył do samego końca. Został lekarzem, dlatego czuł moralny obowiązek pomocy mieszkańcom miasta. Nie wybrał medycyny wyłącznie dla prestiżu - zawód lekarza jego zdaniem był przede wszystkim misją. Doktor Rieux wywiązał się ze swoich obowiązków, walczył z dżumą do samego końca. Podobnie było z Jeanem Tarrou, który wpadł na pomysł stworzenia formacji sanitarnych. Wiedział, że ryzykuje życiem, ale uważał odciążenie przemęczonych lekarzy za swój obowiązek.

Całkowicie inną postawę przyjął Cottard. Mężczyzna cieszył się z wybuchu epidemii, ponieważ miał trafić do więzienia, a chaos w mieście ochronił go przed aresztowaniem. Cottard zaczął żyć pełnią życia, chociaż wcześniej izolował się od ludzi. Bohater jest więc przykładem egoisty, który jest w stanie wykorzystać cierpienie innych dla swoich korzyści.

W powieści pojawia się też motyw buntu wobec zła. Dziennikarz Rajmond Rambert początkowo chciał uciec z zadżumionego miasta do Paryża, w którym czekała na niego ukochana. Gdy jednak pojawiła się okazja ucieczki, postanowił zostać do samego końca. Rajmond zaakceptował zło i stwiedził, że zamierza walczyć z nim w szeregach formacji sanitarnych. Niezależnie od postaw przybranych przez bohaterów, dobro zwyciężyło nad złem. Dżuma odeszła z Oranu, chociaż jak stwierdził doktor Rieux, bakcyl dżumy nigdy nie umiera, podobnie jak zło na świecie.

Walka dobra ze złem została ukazana również w powieści Dostojewskiego. Rodion Raskolnikow postanowił stworzyć własny kodeks moralny. Twierdził, że wyjątkowe jednostki mają prawo decydować o przeciętnych ludziach, ponieważ w ten sposób kształtują bieg historii. Raskolnikow żył w ubóstwie, dlatego szczególnie bolało go, że niektórzy dorabiają się kosztem biednych. Taką osobą była lichwiarka Alona Iwanowna, dlatego Rodion postanowił ją zamordować. Udał się do mieszkania kobiety i zabił ją siekierą. Przypadkową ofiarą została młodsza siostra lichwiarki, której tego dnia nie powinno być w mieszkaniu.

Raskolnikow myślał, że nie będzie miał wyrzutów sumienia. Szybko okazało się jednak, że się mylił. Od dnia morderstwa rozpoczęła się psychiczna i fizyczna katorga Rodiona. Bohatera dręczyły urojenia i gorączka. W jego duszy nieustannie toczyła się walka dobra ze złem. Z jednej strony panicznie obawiał się złapania, a z drugiej - powolin dojrzewał do decyzji o odpokutowaniu swoich czynów. Do jego przemiany z pewnością przyczyniła się Sonia Marmieładow, uboga prostytutka, która szczerze pokochała Rodiona.

W końcu dobro zwyciężyło - Raskolnikow przyznał się do winy i został skazany na katorgę na Syberii. Razem z nim udała się tam Sonia. Rodion nie był w stanie przywrócić życia zamordowanym kobietom. Mógł jednak odpokutować swoje czyny. Na Syberii dokonała się jego przemiana wewnętrzna, odzyskał wiarę w Boga i ponownie nauczył się kochać. Podobnie jak w powieści Alberta Camus, dobro okazało się silniejsze od zła.

Zwycięstwo dobra nad złem daje czytelnikowi nadzieję, że pozytywne strony rzeczywistości są silniejsze od tych negatywnych. Oczywiście, nie można bagatelizować potęgi zła. Na przykładzie bohaterów literackich można jednak stwierdzić, że zmiana na lepsze zawsze jest możliwa.


Przeczytaj także: Rieux i Edelman - ocena postaw lekarzy

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.