Julian Tuwim, Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy), 1929
Julian Tuwim opublikował wiersz „Prośba o piosenkę” w tomiku „Słowa we krwi” w 1926 roku. Utwór jest doskonałym przykładem twórczości epoki dwudziestolecia międzywojennego, stanowi próbę ustalenia własnej koncepcji poezji. Tuwim stara się w nim określić rolę sztuki w życiu społecznym, odejść od młodopolskich ideałów i przedstawić poglądy kolejnego pokolenia poetów.
Spis treści
Wiersz należy do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny kieruje swoje słowa do bóstwa i prosi o natchnienie. Wszystkie zwrotki rozpoczynają się od apostrofy („stwórco”, „nie natchnij mnie hymnami”, „słowom mego gniewu daj błysk ostrej stali”), przez co wiersz przypomina swoją formą modlitwę.
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, osoba mówiąca ujawnia swoją obecność w utworze, wprost wyraża swoje uczucia i przemyślenia. Świadczą o tym czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednie zaimki osobowe („jeżelim”, „mi serce biło”, „natchnij mnie”, „mego gniewu”, „palnę”). Podmiot liryczny można utożsamiać z autorem, ze względu na tematykę, którą porusza. Utwór składa się z trzech czterowersowych strof. Poeta zastosował rymy żeńskie w układzie abab. Wiersz został napisany trzynastozgłoskowcem ze średniówką po siódmej sylabie. Utwór jest dynamiczny, przypomina swoim rytmem marsz.
Jedną z cech charakterystycznych poezji dwudziestolecia międzywojennego było zastosowanie prostego języka, zrozumiałego dla każdego czytelnika. Język utworu nie jest tak odważny, jak w przypadku wiersza „Ranyjulek”, ale pojawiają się elementy mowy potocznej („zżartej piersi”, „ci, w których palnę, prosto w łeb dostali”). Mimo propagowanej przez Tuwima prostoty w poezji, warstwa stylistyczna utworu jest bogata. Opis nabiera plastyczności, dzięki licznym epitetom („dar świetny”, „brudną koszulą”, „ostrej stali”, „rym celny”, „sześciostrzałowej piosenki”). Przesłanie utworu jest przekazane przenośnie, pojawiają się metafory („serce biło gniewem oceanów”, „wichurą krwi uderzał”, „pod brudną koszulą czcze serce noszą”, „słowom mego gniewu daj błysk ostrej stali”, „prosto w łeb dostali kulą z sześciostrzałowej piosenki”). Poeta zastosował również porównanie, aby wyrazić swój stosunek do sztuki („jak dawni poeci prosty i szlachetny”).
Wiersz jest przykładem dojrzałej twórczości Juliana Tuwima, koncentruje się na problemach społecznych. Nie jest widoczny tutaj zachwyt codziennością, widoczny w innych utworach poety. Tuwim pozostał jednak wierny swojej koncepcji tworzenia prostej sztuki, dostępnej dla zwykłych ludzi, niezarezerwowanej dla elity.
Cały utwór jest prośbą do Boga, przybiera wręcz formę modlitwy. Poeta prosi o natchnienie do stworzenia piosenki, gatunku znanego prostemu człowiekowi, który każdy będzie mógł odnieść do swoich doświadczeń życiowych. Zdaniem podmiotu lirycznego, to właśnie takie utwory, a nie podniosłe hymny, pełne patetycznych metafor, mają największą moc. Prostota jest w stanie dodać sił biedniejszym warstwom społecznym, wpłynąć na ich postawę, dodać nadziei w trudnych czasach.
Natchnienie jest porównywane do potęgi natury, wichury, sztormów na oceanie. Poeta ma szacunek do swoich poprzedników, widzi potrzebę zmiany, ale nie neguje osiągnięć artystów romantycznych. Docenia ich prostotę i szlachetność. Mimo daty powstania, utwór posiada cechy poezji romantycznej.
Autor odnosi się do koncepcji poety-wieszcza, wcześniej nieobecnej w jego twórczości. Poeta jest przedstawiony jako boski wybraniec, obdarzony darem ubierania swoich przemyśleń w słowa, który ma obowiązek dobrze wykorzystywać. Artysta tworzy swoją własną rzeczywistość, przekazywaną przez jego utwory czytelnikom. Poeta zdaje sobie sprawę z własnej potęgi, która ma moc zmieniania ludzkich żyć. Może walczyć z niesprawiedliwością, uciskiem bogaczy i tyranów, uderzać w nich za pomocą swojej poezji. Jego wzorem są szlachetni twórcy poprzednich wieków, którzy angażowali się w sprawy społeczne, tworzyli wiersze dotykające najważniejszych dla Polaków kwestii.
Podmiot liryczny nie pragnie natchnienia do tworzenia patetycznych utworów, cenionych przez arystokrację. Zamierza skoncentrować się na ludziach prostych, których jednak nie gloryfikuje, zdaje sobie sprawę z ich wad. Biedota często na pierwszym miejscu stawia rozrywkę i używki, brakuje im życiowej zaradności i inteligencji. Poeta wie jednak, że są to ludzie bezradni, pozostawieni sami sobie. Podmiot liryczny jest jednostką wyjątkową, obdarzoną talentem, ale też czuje się równoprawnym członkiem społeczeństwa. Zdaje sobie sprawę z istniejących w jego otoczeniu problemów. Dostrzega, że rządzący nie robią nic, aby poprawić sytuację ubogich, osoby pokrzywdzone przez los nie mogą liczyć na żadną pomoc. Autor, mimo swoich nierzadko ironicznych i nonszalanckich spostrzeżeń, angażuje się w sprawy społeczne, stąpa twardo po ziemi.
Utwór jest manifestem sztuki egalitarnej. Poeta odrzuca koncepcję poezji wysokiej, przeznaczonej tylko dla elit społecznych. W wierszu symbolizuje ją hymn, utwór o podniosłym stylu, podejmujący poważną tematykę, pełen wyszukanych metafor. Ideałem podmiotu lirycznego jest sztuka egalitarna, tworzona z myślą o masowym odbiorcy, zrozumiała dla prostego człowieka. Symbolem takiej twórczości jest piosenka, popularna nawet wśród ludzi niezainteresowanych literaturą, wyróżniająca się prostotą formy i słownictwa.
Poeta chciał wpłynąć swoją sztuką na osoby niewykształcone, podatne na manipulację rządzących. Ludzie ubodzy kierują się przede wszystkim chęcią poprawy swojej sytuacji, dlatego ulegają namowom polityków, obiecujących lepsze życie. Nie mają czasu na zajmowanie się rozwojem intelektualnym, czytaniem poezji. Osoba mówiąca chce więc uniknąć wyrafinowanych form, z którymi większość społeczeństwa się nie identyfikuje. Głos poety powinien docierać do tłumów, dawać pociechę w codziennych problemach. Sztuka ma stawać po stronie słabszych, a nie elit, które ich wykorzystują. Poeta, mimo swojej nieprzeciętności, musi czuć się częścią tłumu, mieć na sercu dobro społeczeństwa.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:43:58.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.