Wampir, Edward Munch, 1895
W utworze zatytułowanym „Ukrzyżowanie” autorstwa Stanisława Koraba- Brzozowskiego została wykreowana za pomocą bluźnierczych odwołań do chrześcijańskiej symboliki szokująca wizja aktu miłości fizycznej. Pojęcia związane ze sferą sacrum przywoływane są w tym erotyku przy próbie zdefiniowania, czym dla mężczyzny jest cielesne spotkanie z kobietą. Spotkanie to oglądane jest przez pryzmat przeświadczenia podmiotu lirycznego o własnej , silnie rozwiniętej i eksponowanej duchowości, która góruje nad zmysłowością płci przeciwnej. Okazuje się ono męką, przyrównaną do tej chrystusowej. Biblijny topos został w „Ukrzyżowaniu” jednak nie tylko przypomniany w kontrowersyjny, skandalizujący sposób przy podjęciu tematu relacji fizycznych między kobietą a mężczyzną, ale również uległ przekształceniu. Podmiot liryczny łączy w sobie doświadczenie cierpienia syna Bożego, jak również doświadczenie zdrady:
„ Ja sam, jak Judasz Iskariota (...)”.
Wyodrębniając więc w swojej osobie dwie przeciwstawne postaci, wskazuje tym samym na głębokie rozdwojenie człowieka , na swoiste uwięzienie duszy w klatce ciała, które, poddając się żądzom, może tę duszę doprowadzić do upadku . Zbliżone pojmowanie istoty ludzkiej przedstawił św. Augustyn w „Wyznaniach”- w świetle jego koncepcji , w której widoczna jest idea dualizmu, człowiek jest wewnętrznie rozdarty w boju z samym sobą, rozpięty między tym co moralne a tym co grzeszne, między ciałem a duszą. Jednakże u Koraba- Brzozowskiego nie pojawia się kategoria grzechu, brak jest bezpośredniej oceny etycznej aktu fizycznego zespolenia z kobietą. Liryczne ja zdradziło siebie tęskniąc za „namiętnym pocałunkiem”, ale zamiast przyznania się do winy pojawia się opis dramatu, jakie przeżywa. Podmiot liryczny obnaża się przed kobietą, wyznając jej swoją słabość powodowaną jej pożądaniem. Adresatka utworu pozostaje jednak bezimienna, nie jest sportretowaną muzą, lecz niemą kusicielką, której ciało w wizji mężczyzny okazuje się być białym krzyżem. To niesamowite i zaskakujące dla czytelnika porównanie, hiperbolizujące fizyczność kobiety, nadające tejże fizyczności wymiar ostateczny, wpisujące w nią zapowiedź końca, śmierć pierwiastka duchowego, który musi odkupić cielesne uniesienia, świadczy o głębokiej psychizacji scenerii w jakich ukazane zostało miłosne zbliżenie. Podmiot mówiący obnaża się przed kobietą przez wyznanie swoich słabości, ukazuje jej świat swoich wewnętrznych przeżyć, w którym każdy element ma wymiar symboliczny, w którym panuje niepokój połączony z fascynacją a kobiecość i jej wpływ na mężczyznę napawa strachem:
„ Ach, mnie przeraża ta Golgota!”.
Ta swoista spowiedź, mimo że jej niemym świadkiem pozostaje kobieta, jest w istocie wniknięciem w swoją męską naturę, wyznaniem skierowanym do samego siebie. Kobieta sprowadzona wyłącznie do wymiaru fizycznego, jest niemym a także statycznym elementem scenografii męskiego dramatu, przyczyną, ale również tłem męskiego upadku. Mężczyzna wyraźnie góruje nad kobietą – upada przez swoją słabość, ale to on sam ostatecznie sprowadza na siebie tę klęskę, pozostając w decyzji wydania na śmierć swojej duszy wolnym , lecz przekupnym Judaszem. Mężczyzna pragnąc połączenia fizycznego z kobietą, poniża więc swoją duchowość, skazuje ją na konanie. Ale to on sam jest sprawcą swojego ukrzyżowania.
Akt erotyczny nie daje zapomnienia, ukojenia, okazuje się klęską spowodowaną pragnieniem kobiety, która milcząco niesie zagrożenie rozpościerając przed mężczyzną swoje białe ciało. Istotny wydaje się również epitet – biel ciała może świadczyć o jego niewinności, co stanowi potwierdzenie, że to mężczyzna pozostaje w pełni autonomiczny w swoich wyborach, posiada wolność decyzji i prawo błądzenia, jest niczym nieprzymuszony, choć wystawiony na pokusę. W „Ukrzyżowaniu” pojawiają się zabiegi charakterystyczne dla ekspresjonizmu- zarówno w warstwie nastrojowej, jak i formalnej, oraz symbolizmu, które trudno jednoznacznie rozróżnić ze względu na lapidarność wiersza. Utwór koncentruje się na jednej, centralnej metaforze, zbudowanej wokół głównego symbolu- symbolu krzyża; zaś wizja wypływająca z wewnętrznych przeżyć podmiotu lirycznego, stanowi swoistą projekcję jego niepokojów i obsesji. Wiersz skupia w sobie statyczność głównego motywu- motywu krzyża z dynamicznością wyobrażenia upersonifikowanej, konającej duszy i pointującego utwór wykrzyknienia- komentarza , w którym to mężczyzna z ofiary staje się świadomym obserwatorem.
Utwór ten, odznaczający się zwięzłą formą, można określić mianem upoetyzowanej refleksji dotyczącej pożądania i namiętności. Erotyka tego utworu jest erotyką smutku i pesymizmu, niepokoju i obsesji, doprowadza ona do upadku mężczyzny, który rysuje się jako postać z wyraźnie zaakcentowaną, rozwiniętą sferą przeżyć duchowych. W „Ukrzyżowaniu” nie tylko nie pojawia się radosna afirmacja miłości fizycznej, ale zamiast niej występuje namiętność wynikająca z pragnienia ciała a nie duszy, która okazuje się być dla podmiotu lirycznego najwyższą męką. Pragnienia – gwoździe potęgują atmosferę bólu, jaka towarzyszy spotkaniu z kobietą.
Aktualizacja: 2024-06-27 21:16:24.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.