„Granica” to powieść autorstwa Zofii Nałkowskiej, którą po raz pierwszy wydano w roku 1935. Przedstawia ona losy młodego Zenona Ziembiewicza, który robi błyskotliwą i szybką karierę, jednocześnie wikłając się we dwie wykluczające się relacje romantyczne, z Elżbietą i Justyną. Jego działania ostatecznie prowadzą do tragedii Ziembiewicza i jego bliskich i stanowią niejako przedłużenie losu jego rodziców i nawyków, których Zenon nie chciał od nich przejąć, a które ostatecznie okazały się silniejsze od niego samego. W dziele poruszona została zróżnicowana problematyka.
Spis treści
Nałkowska przedstawia różne klasy społeczne oraz to, w jaki sposób funkcjonowały one w Polsce w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Pojawia się tu zatem zestawienie dwóch różnych światów – elity rządzącej państwem czy miastem oraz biedoty, która się w nim mieści bez nadziei na poprawę warunków życia. To zestawienie pięknych salonów z ubogimi, nędznymi suterenami, które mieszczą się pod ich podłogą, gdzie dzieci umierają ze względu na katastrofalne warunki życia. Przykładem tego jest zdecydowanie kamienica ciotki Elżbiety, Cecylii Kolichowskiej. Nałkowska dostrzega i sygnalizuje możliwość radykalizacji pewnych grup, co obrazują między innymi protesty robotników. Pokazana jest również swoista bezsilność i uwikłanie w system jednostek odpowiedzialnych za niego, takich jak właśnie Zenon. Te dwa światy spotykają się też w przypadku romansu Zenona z Justyną, który kończy się zmuszeniem kochanki do aborcji, co z kolei sprawia, że dziewczyna choruje psychicznie i przeprowadza zamach na Zenona w jego biurze.
Zenon to mąż Elżbiety, dobrze urodzonej kobiety, ale z drugiej strony uwikłany jest w romans z córką kucharki, wykorzystując przewagę, jaką daje mu jego pozycja. Zenon zmusza Justynę do aborcji, ponieważ taki schemat małżeństwa jest mu znany z domu rodzinnego, gdzie ojciec notorycznie zdradzał matkę. Mężczyzna nie potrafi przerwać tego cyklu i żyć inaczej niż jego rodzice. Podobnie Elżbieta realizuje model wychowania swojej matki, ostatecznie porzucając dziecko swoje i Zenona u jego matki i wyjeżdżając za granicę. To wszystko pokazuje również, że w opisywanym świecie są pewne ograniczenia, których nie da się przekroczyć. Córka kucharki dla szlachcica i urzędnika może być jedynie kochanką, nigdy zaś poważną partnerką.
Dotyczy ona przede wszystkim wyborów moralnych bohaterów. Na przykład będzie to Zenon, który w trakcie awansowania na kolejne stopnie swojej kariery musi zdecydować, czy zrobić to, co korzystne, czy to, co moralnie słuszne. Decyduje, że kariera jest jednak dla niego ważniejsza od moralności. Moralność dotyczy tu też takich kwestii jak zdrada, aborcja, czy też udostępnianie lokatorom warunków życia, które nie pozwalają im na godne przetrwanie. Wszyscy bohaterowie zazwyczaj wybierają praktycyzm i materializm, starając się dbać przede wszystkim o siebie.
Problematyka determinizmu oznacza przyjrzenie się temu, w jaki sposób miejsce urodzenia, klasa społeczna, wychowanie i zasoby determinują to, jak będzie wyglądało życie człowieka. U Nałkowskiej pewnych granic nie da się bowiem przeskoczyć – córka kucharki nigdy nie zostanie żoną urzędnika ze względu na swoje niewłaściwe pochodzenie. Biedota nigdy nie polepszy swojego życia, a elity nigdy nie zobaczą w niej człowieka równego sobie, któremu należy pomóc, w postaci co najmniej dobrych warunków pracy oraz godnego traktowania.
Aktualizacja: 2025-03-26 20:20:33.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.