„Don Kichot z La Manchy” autorstwa Miguela de Cervantesa to jedna z najpopularniejszych i najbardziej znanych powieści w historii literatury. Opowiada ona historię pewnego hiszpańskiego szlachcica, który w związku z nadmiarem wolnego czasu czyta wiele romansów rycerskich. Pod ich wpływem Don Kichot postanawia również zostać błędnym rycerzem, wyruszyć w świat na swojej chudej szkapie i stawać w obronie najbardziej uciśnionych. Problem polega jednak na tym, że Don Kichot żyje w rzeczywistości innej niż ta opisana w czytanych przez niego książkach.
Don Kichot w zamierzeniu powstał jako postać satyryczna, której celem istnienia była krytyka romansów rycerskich. Cervantes chciał zobrazować absurdalność ideałów rycerskich w kontekście rzeczywistości, nie sprzyjającej już takim wzorcom zachowań. Powieść miała na celu wyśmianie naiwnej wiary w heroizm i wielkie czyny, które w rzeczywistości okazywały się jedynie złudzeniem. Jednocześnie Cervantes podjął próbę obnażenia schematyczności romansów rycerskich, ukazując ich nierealistyczne przedstawienia świata. Z tego powodu Don Kichot jest postacią zwyczajnie śmieszną, tym bardziej, że cała jego historia opiera się na dysonansie pomiędzy oczekiwaniami a rzeczywistością. Mężczyzna nie jest młodym, przystojnym rycerzem w lśniącej zbroi, jadącym na potężnym rumaku, lecz wysokim, chudym i pociągłym starcem po pięćdziesiątce, który nosi zardzewiałą zbroję i porusza się na chudej, niepozornej szkapie. Nie spełnia zatem podstawowych założeń tego, jaki powinien być rycerz, co dodatkowo podkreśla groteskowość całej sytuacji.
Jednak mimo całej tej karykaturalnej otoczki Don Kichota można uznać także za postać tragiczną. Jego sytuacja życiowa, czyli pozycja drobnego szlachcica, skazuje go na pewien rodzaj stagnacji – ma on zbyt wiele wolnego czasu, który poświęca na czytanie romansów rycerskich. To właśnie te książki prowadzą go do całkowitego zatracenia się w fikcyjnym świecie. Rycerskie ideały, które Don Kichot tak usilnie próbuje naśladować, są dla niego nieosiągalne – nie tylko z powodów materialnych, ale i społecznych. Mimo to bohater zdaje się nie dostrzegać tego faktu i całym sobą dąży do realizacji swoich wyobrażeń o byciu rycerzem. W tym celu poszukuje osób, które mogłyby odgrywać w jego życiu role znane z romansów – damą jego serca zostaje wiejska dziewczyna, która nie zdaje sobie nawet sprawy z roli, jaką jej przypisano, a jego giermkiem staje się poczciwy, ale prosty Sancho Pansa. Don Kichot nie jest w stanie znaleźć prawdziwej ukochanej ani odpowiedniego giermka, ponieważ żyje w zupełnie innym świecie niż ten, o którym marzy. Ta sprzeczność jest źródłem jego tragizmu – rzeczywistość nie pasuje do jego wizji, a on sam nie chce lub nie potrafi tego zaakceptować. Sam w swojej głowie kreuje nową rzeczywistość – w wiatrakach widzi olbrzymów, a w owcach całe armie. Wierzy, że jego czyny mają znaczenie, choć w rzeczywistości często prowadzą do groteskowych i szkodliwych konsekwencji. Zaangażowanie się w kolejne wymyślone walki kończy się dla niego licznymi obrażeniami, a nawet utratą dobytku – na przykład osła.
Dodatkowo Don Kichot zostaje uznany przez swoich bliskich za wymagającego pomocy szaleńca. Jego książki zostają spalone. Tym samym traci on dostęp do swoich marzeń i do świata, w jakim czuł się spełniony. To wydarzenie jest dla niego klęską, ponieważ pozbawia go jedynego elementu rzeczywistości, jaki dawał mu sens życia. W ten sposób Cervantes podkreśla, jak bardzo Don Kichot nie pasuje do otaczającego go świata – nie tylko dlatego, że jego ideały są przestarzałe, ale także dlatego, że nikt nie jest w stanie ich zaakceptować ani podzielać jego wizji.
Don Kichot to postać tragiczna tym bardziej, że próbuje on żyć w zgodzie z wyższymi wartościami, które obejmują między innymi obronę słabszych i potrzebujących. Chce być dobrym człowiekiem, ale jego sposób działania jest nieadekwatny. W jego czasach nie ma już miejsca na rycerskie ideały, a czyny, które wydają mu się heroiczne, są w rzeczywistości jedynie nieporozumieniem. Mimo najlepszych intencji Don Kichot nieustannie ponosi porażki – jego szlachetne czyny często kończą się fiaskiem, a on sam, zamiast zyskać chwałę, zostaje wyśmiany i uznany za obłąkanego. Świat nie daje mu szans na sukces, ponieważ opiera się na zupełnie innych zasadach, niż te, które on próbuje wdrożyć. Los Don Kichota jest z góry przesądzony – nie może mu się powieść, ponieważ działa wbrew zasadom logiki. Nie wygra walki z wiatrakami, a w oczach innych zawsze pozostanie śmiesznym szaleńcem, któremu należy współczuć lub którego trzeba ratować przed samym sobą. Jego tragizm polega na tym, że mimo swojej naiwności wierzy w ideały, które kiedyś miały znaczenie, ale w jego czasach są już zupełnie zapomniane. Ta sprzeczność między jego wartościami a rzeczywistością sprawia, że stanowi on wyjątkowo portret człowieka, który być może urodził się w niewłaściwej epoce, a jego pragnienia nigdy nie mogły zostać spełnione.
Aktualizacja: 2025-03-08 10:09:16.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.