Mityzacja i mitologizacja rzeczywistości w prozie Brunona Schulza

Autor Bruno Schulz
Autorką opracowania jest: Adrianna Strużyńska.

Zbiór opowiadań Brunona Schulza Sklepy cynamonowe przedstawia wyjątkową rzeczywistość: autor wraca tutaj do krainy swojego dzieciństwa, świata, który już nie istnieje poza jego wyobraźnią i pamięcią. Wyjątkowość świata przedstawionego wynika w dużej mierze z zastosowych przez Schulza zabiegów literackich: mityzacji i mitologizacji.

Mityzacja jest zabiegiem literackim, który polega na wykreowaniu świata przedstawionego w taki sposób, aby upodobnić go do obrazów mitycznych. Właśnie taka jest rzeczywistość w Sklepach cynamonowych, pełna magii i niezwykłości. Dzięki temu czytelnik zapomina, że w rzeczywistości akcja dzieje się w przeciętnym, małym miasteczku. Patrzymy na świat przedstawiony, tak jak narrator, który postrzegał miejsce swoje zamieszkania przez pryzmat dziecięcej wyobraźni, wrażliwości i emocji. Choć opowiadanie jest gatunkiem epickim, w utworach Schulza pojawiają się liczne elementy liryki, takie jak nagromadzenie środków stylistycznych. Proza spotyka się tutaj z poezją, w mistycznym, stworzonym przez narratora świecie barwy, dźwięki i zapachy łączą się, przypominając ulotne, nierealne zjawiska. Nawet zwyczajne zdarzenia nabierają wyjątkowości, są tajemnicze i dają czytelnikowi możliwość własnej interpretacji.

Nowatorskie interpretacje zjawisk, takich jak śmierć czy obieg materii, sprawiają, że Schulz kreuje nową rzeczywistość, w pewnym sensie rzeczywiście dokonując dzieła stworzenia. Znowu postrzegamy świat oczami dziecka, które podchodzi do wielu spraw prosto, nie mając jeszcze wpojonych poglądów na ten temat. Narrator fascynuje się opowieściami ojca o zmarłych zmieniających się w sprzęty domowe, podczas gdy szwaczki są nimi przerażone.

Ważnym elementem mityzacji rzeczywistości jest powrót do czasów dzieciństwa. Narrator tylko w jednym opowiadaniu wypowiada się z perspektywy dorosłego, w pozostałych wraca do swoich dziecięcych lat. Pokazywanie rzeczywistości oczami dziecka pozwala nadać jej magii i tajemniczości, o które nietrudno, dopóki dopiero odkrywamy świat i nie kierujemy się schematami. Narrator nadaje zwyczajnej, nużącej rzeczywistości nowego, mistycznego wymiaru. Młody wiek narratora wiąże się też z jego dojrzewaniem, stopniowym przygotowywaniem się do roli mężczyzny. Pojawiają się liczne symbole związane z płodnością, narrator dostrzega ją w ciotce Agacie, służącej Adeli, a nawet chorej psychicznie dziewczynie, mieszkającej na śmietnisku.

Jednocześnie, umiejętna mitologizacja sprawia, że utwór nabiera głębszego sensu, ponieważ autor odwołuje się do uniwersalnych znaczeń i kontekstów. W przypadku zbioru autorstwa Schulza jest to przede wszystkim Biblia: ojciec - Jakub (w Biblii patriarcha Jakub ma syna Józefa) - pretenduje do roli demiurga, istoty dokonującej dzieła stworzenia. Cały traktat o manekinach jest nawiązaniem do jednej z najważniejszych ksiąg świata, czyli Biblii. Pokazuje to już tytuł opowiadania: Traktat o Manekinach albo wtóra księga rodzaju. To w Księdze Rodzaju opisano akt stworzenia świata, a Jakub dokonuje go na nowo. Tym razem nie zamierza jednak kierować się podobieństwem do Boga, ale wręcz przeciwnie – bylejakością i tandetą.

Dziecko przemierza niewielkie miasteczko, które niespodziewanie zaczyna przypominać labirynt. Rzeczywistość splata się tutaj z wyobraźnią, podobnie jak w mitach boskość przenikała się ze światem zwyczajnych śmiertelników. To właśnie mityzacja w dużej mierze sprawia, że Sklepy cynamonowe są tak wyjątkowym i nieoczywistym obrazem dzieciństwa.


Przeczytaj także: Oniryzm w kreowaniu świata przedstawionego w Sklepach cynamonowych

Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.