Jan Andrzej Morsztyn, autor nieznany
Utwór Jana Andrzeja Morsztyna „Do tejże” jest poetyckim opisem urody ukochanej kobiety. Piękno adresatki wiersza sprawia, że wydaje się ona zbyt doskonała, aby być zwyczajnym człowiekiem. Wybranka podmiotu lirycznego nabiera wręcz cech boskich.
Spis treści
Twórczość Jana Andrzeja Morsztyna nie była publikowana za życia poety. Utwór „Do tejże” został wydany w zbiorze „Lutnia” w 1844 roku. Tom powstawał w latach 1638 - 1660/1661. Możliwe, że poeta planował wydanie zbioru, ale obawiał się reakcji kościelnej cenzury na bardziej odważne erotyki oraz nie był przekonany o swojej poetyckiej doskonałości. Tom obejmuje ponad dwieście utworów, w większości należących do liryki miłosnej.
Erotyki są wzorowane na twórczości Mariniego, a sam Morsztyn był jednym z najbardziej znanych polskich marinistów. Marinizm to nurt w sztuce, popularny podczas epoki baroku. Jego nazwa pochodzi od nazwiska twórcy - włoskiego poety, Giambattisty Marino. Nurt charakteryzują bogactwo środków stylistycznych i wyszukana forma, nawet w przypadku utworów o niezbyt poważnej tematyce. Mariniści posługiwali się konceptem, zabiegiem mającym na celu zaskoczenie czytelnika i przyciągnięcie jego uwagi.
Utwór „Do tejże” nawiązuje do innego wiersza Morsztyna - „O swej pannie”, którego forma również przypomina epigramat. Obydwa utwory wychwalają urodę ukochanej kobiety.
Wiersz ma budowę stychiczną, poeta nie zastosował podziału na strofy. Składa się z ośmiu wersów, napisanych jest trzynastozgłoskowcem, ze średniówką po siódmej sylabie. Pojawiają się rymy parzyste.
Jak sugeruje tytuł, utwór należy do liryki inwokacyjnej. Podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do kobiety, której piękno wychwala („oczy twe”, „usta twe”, „piersi twe”). Osoba mówiąca prawdopodobnie jest jednym z zakochanych w adresatce utworu mężczyzn, który stracił dla niej rozum, zmysły i wolną wolę.
Utwór opiera się na barokowym koncepcie, poeta posłużył się rozbudowanym wyliczeniem. Podmiot liryczny zaprzecza człowieczeństwu kobiety, nadając jej cechy boskie. Pojawiają się paralelizmy składniowe, osoba mówiąca wymienia kolejne części ciała ukochanej i porównuje je do potężnych zjawisk. Warstwa stylistyczna wiersza jest rozbudowana, co stanowi typową cechę utworów barokowych. Obecne są epitety („koral rumiany”, „surowy kształt”). Zastosowano również antytezy („oczy twe, nie są oczy”, „usta twe, nie są usta”, „piersi twe nie są piersi”). Na rytm wiersza wpływają przerzutnie, ostatnie słowo wypowiedzenia zostaje przeniesione do kolejnego wersu.
Podmiot liryczny zwraca się do kobiety, która przykuła jego uwagę swoją urodą. Mężczyzna komplementuje jej oczy, usta i piersi, które są tak doskonałe, że adresatka utworu wydaje się nie być śmiertelnikiem.
W pierwszych dwóch wersach, podmiot liryczny opowiada o oczach kobiety. Stwierdza, że nie są one zwyczajną częścią ciała. Przypominają raczej dwa słońca, które swoim blaskiem gaszą rozum. Wielbiciele kobiety nie potrafią logicznie myśleć w jej obecności, ponieważ zostają porażeni jej urodą.
Następnie, osoba mówiąca opisuje usta, które również nie są zwyczajne. Przywołują na myśl ozdobny kamień - czerwony koral. Niezwykły kolor ust kobiety odbiera mężczyznom zmysły, dostrzegają wyłącznie jej piękno.
Piersi adresatki wiersza nie przypominają biustów innych kobiet. Ich kształt kojarzy się podmiotowi lirycznemu z niebem. Piersi kobiety odbierają zakochanym wielbicielom wolną wolę, nie są oni w stanie o niej zapomnieć. Zrobią wszystko, aby zdobyć względy urodziwej dziewczyny.
Kobieta posiada niesamowite moce, dlatego przypomina raczej bóstwo, niż człowieka. Fascynacja podmiotu lirycznego sprawia, że nie myśli on realistycznie, idealizuje swoją wybrankę. Jej piękno zostaje wyolbrzymione, przedstawione jako moc, która przejmuje kontrolę nad zakochanym mężczyzną.
Podmiot liryczny nie zamierza nawet walczyć ze swoimi uczuciami, ponieważ wie, że jest skazany na porażkę. Miłość ukazana w utworze ma cechy gry dworskiej, opartej na fizycznej atrakcyjności, a nie połączeniu duchowym.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:06:27.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.