Romantyzm jako epoka w dziejach sztuki, był w dużym skrócie zaprzeczeniem idei oświeceniowych. Kiedy poprzedni nurt stawiał na pierwszym miejscu rozum, nowy oddawał przewodnictwo duchowi i uczuciu. Tym samym romantycy oddawali się intuicji, przeczuciu. Ważnym elementem tego irracjonalnego światopoglądu była ludowość - fascynacja legendami, bajkami i ogólnie pojętym folklorem. Dla romantyków był on bowiem nie tylko emanacją ducha narodu, ale również próbą oddania emocji i więzi z przyrodą w swojej najczystszej formie - często sięgającej czasów przedchrześcijańskich.
Dla romantycznego światopoglądu ludowość miała trzy zasadnicze znaczenia. Po pierwsze stanowiła samorodny wytwór ludu, a więc oddawała ducha tworzonego przez niego narodu. W okresie romantyzmu nastąpiło gwałtowne rozkwitnięcie tej idei i narodzenie się nowoczesnych narodów Europy. Duży wpływ mieni na to właśnie sami romantycy i ich popularyzacja folkloru.
Wywodząc się z najniższych warstw społecznych, folklor musiał siłą rzeczy odnosić się do więzi człowieka z przyrodą. Często sięgał w tym aż po przedchrześcijańskie czasy, co potęgowało jego mroczny i tajemniczy charakter. Obie te cechy były niezmiennie ważne dla romantyków. Ci bowiem szukali inspiracji właśnie w takich klimatach. Przyroda zaś była dla nich niezwykle ważnym źródłem natchnienia. Doskonale pokazuje to choćby Goethe w swoich „Cierpieniach młodego Wertera”.
Zasadniczo jednak folklor pozwalał na odniesienie się do idei całkowicie sprzecznych z oświeceniem. Sam w sobie jest bowiem elementem irracjonalnym, wierzeniem powstałym na styku emocji i zabobonu. Romantycy widzieli w nim więc przejaw duszy ludu, jego ponadzmysłowego przeczucia. Doskonale tłumaczy to ballada „Romantyczność” Adama Mickiewicza. Tam bowiem podejście starca-racjonlisty skonfrontowane jest z ludowym „czuciem”.
Król olch - ballada Johanna Wolfganga von Goethego należy do grona najważniejszych dzieł okresu „Sturm und Drang” oraz samego romantyzmu. Opisuje ona śmierć małego chłopca w ramionach jego własnego ojca, podczas podróży koniem przez las. W utworze pojawia się motyw porwania duszy chłopca przez tajemniczego Króla olch. Istota ta nawiązuje do ludowego wierzenia w Króla elfów - istotę znaną z germańskiego folkloru.
Dziady cz. IV - dramat romantyczny Mickiewicza nawiązuje zarazem tytułem, jak też tematyką do prasłowiańskiego rytuału o tej samej nazwie. Wieszcz narodowy udramatyzował ludowy obrzęd kontaktu z przodkami, czyniąc go tłem fabuły i narzędziem do rozwoju swojej myśli moralizatorskiej.
Nocna mara (obraz) - malarstwo Johanna Heinricha Füssliego w dużej mierze nawiązywało do folkloru, a szczególnie jego niesamowitej i mrocznej spuścizny. Obraz „Nocna mara” ukazuje demonicznego, powykręcanego karła na piersi śpiącej kobiety. Istota ta personifikuje dręczące ludzi koszmary. Możemy się w niej też doszukać motywu demona mordującego lub gnębiącego ludzi we śnie. Istniał on w wierzeniach wielu ludów. Chociażby my, Słowianie, znamy go pod nazwą dusioła. Tego samego, którego opisał Leśmian w swoim wierszu.