„Portret Doriana Graya” to dzieło, którego autorem jest Oscar Wilde. Powieść przedstawia losy tytułowego młodzieńca, który wypowiada życzenie, by zamiast niego starzał się i zmieniał portret, który go wyobraża. Zmiany portretu symbolizują kolejne moralne upadki i przemiany jego właściciela.
Spis treści
Któregoś razu malarz Basil Hallward poznaje niezwykle urodziwego młodzieńca, Doriana Graya. Spotkanie to staje się dla artysty przełomem, ponieważ uroda i świeżość chłopaka inspirują go do stworzenia jego portretu w naturalnych rozmiarach. Podczas jednej z rozmów Basil wspomina o swoim nowym dziele przyjacielowi, lordowi Henry’emu Wottonowi. Ten jest zaintrygowany opowieścią i pragnie poznać pięknego modela. Wkrótce dochodzi do spotkania, podczas którego Henry również ulega czarowi Doriana. Snując refleksje o sile piękna i młodości, przekonuje go, że są to wartości, które pozwalają zdobyć władzę i spełnić wszelkie pragnienia. Pod wpływem tych słów Dorian zaczyna rozmyślać nad przemijaniem i wypowiada życzenie, by sam mógł na zawsze zachować młodość, a jedynie jego wizerunek na płótnie starzał się z biegiem czasu.
Po ukończeniu obrazu płótno trafia do domu Graya. W tym czasie młodzieniec odwiedza teatr w ubogiej dzielnicy miasta, gdzie poznaje młodą aktorkę, Sybil Vane. Zauroczony jej urodą i talentem szybko się w niej zakochuje. Dziewczyna odwzajemnia uczucia, oczarowana zarówno jego osobą, jak i pozycją społeczną Doriana. Jedynie jej brat, James, nie ufa Dorianowi i ostrzega, że jeśli skrzywdzi jego siostrę, spotka go zemsta.
Dorian regularnie bywa na przedstawieniach ukochanej, a na jedno z nich zaprasza Basila i Henry’ego. Niestety tego wieczoru Sybil gra wyjątkowo słabo, co całkowicie burzy wyobrażenie Graya o ich związku. Rozczarowany oskarża ją o zniszczenie ich miłości i zrywa zaręczyny. Zrozpaczona dziewczyna popełnia samobójstwo.
Po powrocie do domu Dorian zauważa na portrecie pierwszą zmianę. Usta jego oblicza wydają się wyrażać gniew i okrucieństwo. Choć przez chwilę żałuje tragedii, szybko zapomina o zmarłej. Henry próbuje go pocieszyć, twierdząc, że śmierć z miłości jest dowodem wielkiego uczucia. Od tego momentu Gray zaczyna traktować podobne sytuacje jako dowód własnej wyjątkowości, a obraz stopniowo przybiera coraz bardziej złowrogi wyraz. Przerażony ukrywa go za zasłoną.
Z czasem Dorian staje się centrum towarzyskiego świata, organizuje wystawne przyjęcia, gromadzi kosztowności i prowadzi życie pełne ekstrawagancji. Zaczyna jednak również odwiedzać podejrzane miejsca, gdzie sięga po opium, starannie ukrywając to przed elitą. Mimo upływu lat jego twarz pozostaje młoda i nieskazitelna, jak w dniu powstania portretu.
Pewnego dnia odwiedza go Basil, który chce porozmawiać o plotkach krążących na jego temat. W środowisku coraz częściej mówi się, że Gray deprawuje młodych ludzi i sprowadza ich na złą drogę. Dorian, chcąc udowodnić prawdę o swoim sekrecie, pokazuje przyjacielowi obraz. Zszokowany malarz błaga go, by się opamiętał i modlił o zbawienie. W odpowiedzi Dorian, ogarnięty gniewem, zabija go nożem. Nie odczuwa przy tym wyrzutów sumienia, a jedynie prosi znajomego chemika o pomoc w ukryciu ciała.
Potem Gray znów szuka zapomnienia w narkotykach. Podczas jednej z wizyt w spelunie spotyka Jamesa Vane’a, brata zmarłej Sybil. Ten pragnie zemsty, lecz widząc młodzieńczą twarz Doriana, uznaje, że nie może być to ten sam człowiek, który przed laty skrzywdził jego siostrę. Dopiero później dowiaduje się o niezwykłej tajemnicy Graya i zaczyna go śledzić. Wkrótce jednak ginie w wypadku podczas polowania, co Dorian interpretuje jako znak, że los wciąż go chroni.
Pod wpływem tego wydarzenia Gray postanawia spróbować odmienić swoje życie. Poznaje piękną, niewinną i młodą kobietę, ale powstrzymuje się przed cynicznym wykorzystaniem jej uczuć, wierząc, że ten czyn poprawi wygląd portretu. Jednak obraz staje się jeszcze bardziej odrażający, ponieważ jego intencje były podszyte egoizmem, a nie szczerością.
W akcie szaleństwa Dorian postanawia zniszczyć źródło swojego przekleństwa. Wbija nóż w płótno, chcąc uwolnić się od ciężaru win. Gdy służący wchodzą do pokoju, znajdują na ścianie piękny, nienaruszony portret młodzieńca, a obok niego ciało starego, pomarszczonego mężczyzny, czyli ich pana, którego nie da się rozpoznać.
Malarz Basil Hallward i jego towarzysz, lord Henry Wotton, przebywają w pracowni malarskiej wypełnionej zapachem kwiatów. Wotton pali papierosa za papierosem. Na sztalugach stoi portret młodego mężczyzny o wyjątkowej urodzie. Lord Henry określa go mianem najlepszego dzieła Basila. Ten jednak nie zamierza wysyłać obrazu na wystawy. Uważa, że włożył w to dzieło zbyt dużo siebie. Basil zdradza, że jego modelem był Dorian Gray, młody, bardzo przystojny mężczyzna, którego poznał na przyjęciu. Zafascynowało go piękno i niewinność chłopaka, więc namalował jego portret naturalnej wielkości. Lord Henry to dystyngowany cynik, który dostrzega piękno portretu. Nalega, by Basil przedstawił go swojemu modelowi, widząc fascynację przyjaciela Grayem. Basil opowiada, jak wstrząsające wrażenie wywarło na nim pierwsze spotkanie z Dorianem. Zdradza także, że widuje się ze swoim nowym znajomym codziennie, gdyż czuje taką potrzebę. Dorian stał się dla niego całym światem sztuki. Henry powtarza, że musi koniecznie poznać chłopaka. Basil wykłada Wottonowi podstawy swojej filozofii sztuki, którą odróżnia od poezji. Deklaruje, że do końca życia pozostanie pod wpływem Doriana. Henry przypomina sobie, że o Grayu słyszał u swojej ciotki Agaty. Basil odmawia przedstawienia Doriana Wottonowi, lecz wtedy przychodzi sługa i zapowiada, że Gray przybył do pracowni, by odbyć kolejną sesję pozowania do portretu. Basil prosi Henry’ego, by nie zepsuł niewinnej i pięknej natury Doriana.
W pracowni siedzi Dorian Gray i przegląda nuty przy pianinie. Basil przedstawia sobie młodzieńca i lorda. Henry zdradza, że jego ciotka często opowiadała o Dorianie, a ten ze skruchą wyznaje, że zapomniał o obietnicy towarzyszenia kobiecie na pewnym spotkaniu. Lord Henry podziwia wspaniałą urodę Doriana i zaczyna rozumieć, czemu Basil go uwielbia. Malarz próbuje wyprosić przyjaciela na czas malowania obrazu, ale Dorian go przed tym powstrzymuje, więc Wotton zostaje w pracowni. Dorian wchodzi na podium i zagaduje lorda o rzekomo zły wpływ, jaki ma on na ludzi, z którymi się widuje. Wotton wygłasza wykład o swoich poglądach na moralność i ich brak oraz o potędze młodości i piękna. Twierdzi, że dzięki tym wartościom można zdobyć wszystko, czego się zapragnie, oraz spełnić każde marzenie. Dorian jest znużony pozowaniem, pragnie więc wyjść do ogrodu. Basil rozkazuje podać chłodne napoje. Henry mówi o leczeniu duszy przy pomocy zmysłów i leczeniu zmysłów przy pomocy duszy. Zwraca uwagę Dorianowi, że powinien dbać o urodę, gdyż to jego ogromna zaleta, ale z czasem przeminie. Obraz zostaje ukończony, a Basil składa na nim autograf. Portret zostaje podarowany Dorianowi. Ten zaczyna się smucić tym, że obraz nie straci swej urody. Staje się o niego zazdrosny i nie chce przyjąć daru, więc Basil zamierza pociąć płótno na kawałki. Dorian powstrzymuje go. Uświadamia sobie, że jego wdzięk faktycznie ulotni się wraz z czasem. Szybko wypowiada życzenie, by to jego oblicze na obrazie szpetniało wraz z upływem czasu i pod wpływem wszelkich grzechów, a nie on sam. Henry zaprasza Doriana do teatru, a Basil odmawia wyjścia ze względu na pracę. Błaga Doriana, by nie odchodził, lecz tamten zbywa jego prośbę. Ukończony portret ma zawisnąć w pokoju Doriana.
Wotton udaje się do swego wuja, lorda Fermora. Prosi go o wyjaśnienie, kim jest Dorian Gray. Ma być ostatnim wnukiem lorda Kelso. Wuj znał matkę Doriana, która wdała się w romans z ubogim młodzieńcem; został on zabity przez ojca swej ukochanej. Henry ma zjeść śniadanie z Dorianem u ciotki Agaty. Historia rodziny Doriana robi na nim wrażenie. Spotyka się z Dorianem u ciotki, a przy stole zebrani plotkują o towarzystwie i mieszkańcach Ameryki. Henry przy stole prowokuje rozmówców. Następnie wstaje i udaje się do parku. Dorian Gray pragnie mu towarzyszyć i woli to od kolejnej wizyty u Basila. Henry zaprasza go na spacer.
Miesiąc później Dorian Gray siedzi w bibliotece lorda Henry’ego. Sam Wotton spóźnia się na spotkanie. Nagle zjawia się Wiktoria, żona lorda, i Dorian poznaje ją po raz pierwszy. To kobieta dość szczególna, niezgrabna, oddana kościołowi. Nadchodzi wreszcie Henry i radzi Dorianowi, by nigdy się nie żenił. Gray zdradza jednak, że jest już zakochany w młodziutkiej aktorce Sybil Vane. Uważa, że jest prawdziwie genialna. Zna ją od trzech tygodni, odkąd przypadkiem trafił do zrujnowanego teatru w dzielnicy biedoty, gdzie na scenie stała piękna, młoda aktorka. Jej wygląd fascynuje Doriana, więc zakochuje się i zaczyna ją uwodzić. Od tego czasu każdego wieczoru ogląda grę Sybil. Uważa, że jego wybranka jest święta. Tego samego wieczoru został Sybil przedstawiony. Dziewczyna od początku nazywa Doriana swoim księciem z bajki. Dorian pragnie, by jego przyjaciele poszli z nim zobaczyć, jak gra Sybil. Zdradza też, że nie widział Basila od co najmniej tygodnia. Po wyjściu Graya Henry czuje zazdrość wobec jego uczucia. Potem wychodzi z domu, a gdy wraca w nocy, zastaje depeszę, w której Dorian informuje, że zaręczył się z Sybil Vane.
Sybil Vane jest niezwykle szczęśliwa z powodu zaręczyn i zwierza się z tego matce. Ta martwi się o aktorstwo córki i o pieniądze. Sybil nazywa Doriana księciem z bajki i mówi, że nie przypuszczała, iż ktoś taki jak ona zdobędzie serce kogoś takiego jak Gray. Matka wypomina jej, że nie zna nawet prawdziwego nazwiska Doriana. Dziewczyna nie zdradza nic więcej nawet zaniepokojonemu bratu. Jakub Vane pragnie zabrać siostrę na przechadzkę. Wkrótce ma wyruszyć do Australii w swój pierwszy rejs jako marynarz, gdzie planuje dorobić się majątku. Prosi matkę, by strzegła córki. Uważa, że ludzie z arystokracji rzadko mają dobre zamiary wobec ubogich, niewinnych osób, takich jak Sybil. Sądzi też, że matce może być trudno uchronić córkę przed zagrożeniami. Przed wyjazdem ostrzega jeszcze raz siostrę i przysięga zemstę adoratorowi, jeśli skrzywdzi Sybil. Mijają wtedy powóz, w którym jedzie Dorian Gray w towarzystwie dwóch kobiet. Jakubowi nie udaje się dostrzec twarzy Doriana. Matka wyznaje chłopakowi, że nie wzięła ślubu z jego ojcem.
Henry przybywa do Basila i zdradza mu, że Dorian się zaręczył z aktorką. Mówi też, że wieczorem mają iść zobaczyć, jak Sybil gra. Gray pragnie udowodnić przyjaciołom, jak wielkim talentem obdarzona jest jego wybranka. Do pracowni przybywa Dorian i żąda, by mu winszować. Z radością opisuje ostatnie wystąpienie Sybil w teatrze. Dochodzi do dyskusji o małżeństwie, szczęściu i istocie życia. Po posiłku biorą płaszcze, wsiadają do powozu i jadą pod teatr.
Teatr przepełniają widzowie. Henry krytykuje miejsce i bywalców. Wystawiano „Romea i Julię”. Sybil gra zupełnie bez talentu. Czekają na scenę balkonową Julii, ale i temu wyzwaniu nie podołała, grała fatalnie. Henry uznaje, że dziewczyna jest piękna, lecz nie ma pojęcia o grze aktorskiej. Dorian jest załamany. Odprawia przyjaciół i zostaje do końca sztuki, po czym idzie za kulisy. Mówi Sybil, że grała okropnie. Ta tłumaczy, że wcześniej całe jej życie było teatrem, lecz odkąd pokochała naprawdę, straciła zdolność odgrywania uczuć z dramatów. Dorian jednak oskarża ją o zrujnowanie ich uczucia i zrywa zaręczyny. Okazuje się, że kochał jej talent. Rozczarowany odchodzi. Po powrocie do domu odkrywa zmianę w swym portrecie: usta nabrały wyrazu okrucieństwa. Zakrywa obraz parawanem.
Następnego dnia Dorian wstaje późno. Patrzy na zasłonięty obraz i postanawia przeprosić Sybil listem. Odwiedza go lord Henry. Dorian opowiada o scenie po nieudanej sztuce i mówi, że mimo wszystko zamierza się ożenić. Henry informuje go, że wkrótce po jego odejściu Sybil popełniła samobójstwo. Znaleziono ją martwą w garderobie. Dorian czuje skruchę, lecz Henry twierdzi, że śmierć z miłości bywa „piękną tragedią”. Dorian rozważa naturę związku między sobą a obrazem. Wieczorem spotyka się z Henrym w operze.
Nazajutrz Basil widzi się z Dorianem. Wypomina mu zabawę w operze po śmierci Sybil i twierdzi, że Gray się zmienił. Dorian prosi o portret Sybil. Gdy Basil prosi o odsłonięcie portretu, Dorian zakazuje patrzenia na dzieło. Malarz mówi o wpływie Doriana na jego życie i twórczość oraz prosi, by ten nadal mu pozował. Dorian odmawia i planuje usunąć portret z pokoju.
Dorian rozkazuje przenieść portret do nieużywanej sali szkolnej. Wzywa ludzi, którzy mają mu pomóc. Obraz trafia tam, gdzie nikt nie wchodzi. Dorian rozmyśla, że obraz będzie się starzał zamiast niego. Później czyta w gazecie o śledztwie w sprawie śmierci Sybil. Czyta też książkę, którą przysłał mu lord Henry. Mówi, że powieść go pochłonęła, choć niekoniecznie mu się podoba.
Książka na całe lata zawładnęła wyobraźnią Doriana. Wciąż trwa jego uroda. Dorian rozkochiwał się w swojej piękności, kolekcjonował drogie kamienie, sprowadzał luksusowe przedmioty i bibeloty. Był ulubieńcem elit i ikoną mody. Bywał na wystawnych przyjęciach i sam je urządzał. Kierował się kultem zmysłów i czerpał z każdej chwili. Eksperymentował z różnymi religiami, poświęcał się sztuce, dużo podróżował. Z czasem zaczyna odwiedzać podejrzane karczmy i meliny. Tam zażywa opium, co udaje mu się ukrywać. Wszystkie jego grzechy i zmiany odbijają się na portrecie, a on pozostaje wiecznie młody.
Dziewiątego listopada, w wigilię swoich trzydziestych ósmych urodzin, Dorian mija na ulicy Basila, który go rozpoznaje. Malarz czekał wcześniej w bibliotece Doriana. Chciał porozmawiać o plotkach krążących w towarzystwie: Gray ma zły wpływ na młodzież, przyjaciele tracą reputację i popadają w ruinę. Otoczenie Doriana okrywa się hańbą. Podejrzewa się go o włóczenie nocami po podejrzanych miejscach. Dorian nie zaprzecza. Basil mówi, że tylko Bóg może obejrzeć jego duszę. Gray postanawia pokazać mu ukryty portret.
Dorian zabiera malarza do nieużywanej sali i pokazuje portret, po latach straszliwie oszpecony, przerażający i zmieniony. Zszokowany Basil mówi, że Dorian powinien modlić się o zbawienie. Dorian wpada w szał i w gniewie zabija dawnego przyjaciela nożem. Zostawia zwłoki w pokoju. Nie żałuje, usuwa jedynie ślady jego odwiedzin.
Następnego dnia Dorian wzywa dawnego przyjaciela, Alana Campbella. Ten zerwał z nim stosunki, lecz jako chemik może pomóc pozbyć się zwłok. Początkowo odmawia, ale Dorian nie cofa się przed okrutnym szantażem. Przyparty do muru Campbell zgadza się i rozpuszcza ciało Basila w kwasie.
Dorian żyje dalej, jakby nic się nie wydarzyło. Z czasem okazuje się jednak, że pozbycie się dowodów to za mało. Coraz częściej gubi się w rzeczywistości. Prowadzi rozmowy z Wottonem, lecz nie znajduje ukojenia.
Dorian znów sięga po opium i zażywa je w zrujnowanej melinie, gdzie pewna kobieta kpiąco nazywa go księciem z bajki. Słyszy to marynarz, który wybiega za Dorianem. To Jakub Vane, brat Sybil. Od dawna poszukuje niedoszłego narzeczonego siostry. Przypiera Doriana do muru, lecz ten pokazuje młodą twarz, dowodząc, że jest zbyt młody, by odpowiadać za dawne czyny. Jakub puszcza Doriana, ale później dowiaduje się od kobiety o niezwykłej „młodości” Graya.
Od spotkania Jakub śledzi Doriana, co wywołuje u Graya narastającą paranoję. Mimo to bywa w towarzystwie.
Dorian wciąż czuje się śledzony i boi się wychodzić z domu. Któregoś dnia podczas polowania James zostaje przypadkowo postrzelony przez towarzysza Doriana i umiera.
Po śmierci Jakuba Dorian rozumie, że tylko przypadek uchronił go przed tragedią. Próbuje się poprawić i zmienić życie na lepsze. Poznaje niewinną, wiejską dziewczynę, w której się zakochuje, ale z „miłosierdzia” jej nie wykorzystuje.
Dorian sprawdza, czy portret zmienił się w związku z jego „szlachetną” decyzją. Przeżywa szok: oblicze wygląda jeszcze gorzej, ma obłudny wyraz, uroda nie wróciła. Uświadamia sobie, że oszczędził dziewczynę nie z dobroci, lecz z pychy i pragnienia uchodzić za łaskawego. Ogarnia go szaleństwo. Chwyta nóż, którym zamordował Basila, i wbija ostrze w portret. Służący słyszą krzyki i odnajdują piękny portret Doriana Graya oraz ciało swego pana – brzydkie, pomarszczone, ze sztyletem w piersi.
Aktualizacja: 2025-10-23 18:25:09.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.