Powieść-parabola Alberta Camus „Dżuma” ukazała się w 1947 roku, a wciąż skłania kolejne pokolenia do refleksji nad sensem życia, dobrem, złem, i wiarą. Świadczy to o niezwykłym uniwersalizmie powieści, któremu utwór zawdzięcza swoje miejsce w kanonie lektur szkolnych. Powieść jest parabolą, co oznacza, że można interpretować ją dosłownie i przenośnie. W sensie dosłownym opowiada po prostu o epidemii dżumy w mieście Oran w Algierii. W rzeczywistości jednak, utwór przedstawia zmagania człowieka ze złem. Jest to temat uniwersalny, ponieważ świat nie był idealny ani w latach 40. XX wieku, ani obecnie.
Uniwersalizm powieści dotyczy już czasu i miejsca akcji. Autor operuje datami dziennymi, żeby dokładnie ukazać czytelnikowi przebieg epidemii. Nie określa jednak roku, w którym miały miejsce opisane zdarzenia. Ostatnią cyfrę zastępuje tutaj kropka (194.), co daje odbiorcy szersze możliwości do indywidualnej interpretacji. Wiele osób dopatruje się w epidemii dżumy analogii do II wojny światowej. Autor nie sugeruje tego jednak czytelnikowi. Dżumę można odbierać jako ogół zła istniejącego na świecie i tkwiącego w każdym z nas, czekającego aż nadejdzie odpowiedni moment, żeby się uaktywnić.
Miejsce akcji jest określone, ale autor posługuje się zamkniętą przestrzenią. Po części wynika to z sytuacji - po wybuchu epidemii zamknięto bramy miasta. Ograniczenie akcji do Oranu sprawia jednak, że bohaterowie funkcjonują w pewnego rodzaju własnej rzeczywistości. Oran staje się soczewką, w której skupiają się wady i zalety ludzkości całego świata. Każdy z nas może go więc porównać do miejsca, w którym żyje i dostrzec pewne podobieństwa.
Znamienne jest również motto powieści. Utwór otwiera cytat z Daniela Defoe: „Jest rzeczą równie rozsądną ukazać jakiś rodzaj uwięzienia przez inny, jak ukazać coś, co istnieje rzeczywiście, przez coś innego, co nie istnieje”. Czytelnik już na wstępie może więc podejrzewać, że opisana historia ma drugie dno. Camus przedstawił fikcyjne wydarzenia, żeby ukazać prawdę na temat ludzkiej natury i skłonić odbiorcę do refleksji. Nawet jeśli opisane zdarzenia nie miały miejsca, nie oznacza to, że pouczenie płynące z powieści nie jest cenne i nie znajduje odniesienia w naszym codziennym życiu.
Uniwersalni są również bohaterowie powieści. Nie oznacza to oczywiście, że są schematyczni i pozbawieni wyjątkowych cech. Postaci reprezentują jednak ludzkie postawy wobec szeroko pojętego zła. Doktor Rieux jest przykładem godnym do naśladowania: walczy z dżumą, ponieważ uważa to za swoją życiową misję. Przypomina więc osoby, które nie poddają się złu, ale dzielnie się mu sprzeciwiają, nawet jeśli nie mają szansy na zwycięstwo. W końcu doktor Rieux również nie mógł pomóc wszystkim - wielu jego pacjentów zmarło, szczególnie biorąc pod uwagę, że początkowo na dżumę nie było lekarstwa. Ze złem walczył również Jean Tarrou, który w imię idei był w stanie poświęcić życie.
W utworze pojawia się również ojciec Paneloux, który reprezentuje typowy światopogląd chrześcijański. W dżumie dopatrywał się kary za grzechy i traktował mieszkańców miasta z wyższością. Zweryfikował swoje poglądy, gdy zobaczył śmierć niewinnego dziecka. Jest to najlepszy dowód na to, że człowiek jest w stanie się zmienić, zwłaszcza w obliczu traumatycznych zdarzeń. Zdecydowanie negatywną postacią był za to Cottard. Bohater skorzystał na wybuchu epidemii, ponieważ w ten sposób uniknął aresztowania. Był oportunistą, zważającym wyłącznie na własne korzyści. Cottard to przykład człowieka, który nie zawaha się przed niczym, jeśli może mu to pomóc w osiągnięciu celu.
Powieść Alberta Camus pozostaje aktualna, ponieważ na świecie wciąż trwają epidemie i wojny, które zabierają życie tysięcy ludzi. Utwór jest jednak wartościowy również ze względu na pouczenie moralne, które niesie. Warto zastanowić się, jakimi wartościami kierujemy się w życiu oraz jak reagujemy, gdy zderzamy się ze złem.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.