„Dom lalki” lub „Nora” to dramat w trzech aktach, którego autorem jest Henrik Ibsen. Opowiada on o pewnej tajemnicy, która doprowadza do rozpadu małżeństwa Nory i Torvalda Helmerów.
Spis treści
Nora i Torvald Helmer są małżeństwem od ośmiu lat. Prawnik awansuje na stanowisko dyrektora banku, dzięki czemu zarabia więcej pieniędzy. Do Nory przyjeżdża dawna przyjaciółka, pani Linde, przychodzi też pracownik banku, Krogstad. Okazuje się, że wie on, iż Nora wiele lat wcześniej zaciągnęła pożyczkę na ratowanie zdrowia męża, o czym on nie wie. Sfałszowała przy tym dokumenty, czym teraz szantażuje ją Krogstad. Grozi, że to ujawni, jeśli kobieta nie powstrzyma męża przed zwolnieniem go.
Nora robi wszystko, co w jej mocy, by zapobiec zwolnieniu Krogstada. To jej się jednak nie udaje, zatem mężczyzna pisze list, w którym opisuje wszelkie winy Nory i wrzuca go do skrzynki Helmera. W międzyczasie znajomy, doktor Rank, dowiaduje się, że umiera, okazuje się też, że pani Linde to dawna narzeczona Krogstada. Helmer dowiaduje się o tym, co zrobiła jego żona, ale jej wybacza. Nora jednak już zupełnie inaczej patrzy na ich małżeństwo, zatem opuszcza męża i odchodzi.
Torvald Helmer to prawnik, głowa rodziny, i właśnie awansował na stanowisko dyrektora banku. Nora to jego żona, mają razem trójkę dzieci, zatrudniają też nianię i służącą. Nora wydaje się pozornie bardzo szczęśliwa w swoim życiu. Któregoś dnia kobieta wraca do domu w świątecznym nastroju, kupowała właśnie prezenty dla bliskich. To dla niej pierwsze Boże Narodzenie, kiedy nie musi się liczyć z pieniędzmi. Torvald widzi, że jego żona trwoni majątek, traktuje ją jednak bardzo pobłażliwie, jakby była dzieckiem. Zarzuca żonie lekkomyślność, gdy ta proponuje pożyczkę.
Helmer za wszelką cenę pragnie uniknąć zaciągania długów. Daje jednak żonie pieniądze na świąteczne wydatki. Nora pokazuje mu prezenty dla dzieci. Prosi też męża o kolejne pieniądze w ramach upominku dla niej samej. Helmer zastanawia się nad tym, ile kosztuje go utrzymanie żony. Dopytuje się też, czy nie odwiedzała ona tego dnia cukierni, a Nora się wypiera, mimo iż wcześniej jadła makaroniki. Rozmawiają o zaproszeniu na Wigilię doktora Ranka. Helmer wypomina żonie, że rok wcześniej wiele czasu poświęciła na przygotowanie dekoracji, które nie robiły wrażenia, gdyż zniszczył je kot.
Do bohaterów przychodzi doktor i pewna nieznajoma pani. Okazuje się, że to pani Linde, przyjaciółka Nory, której ta początkowo nie poznaje. Nie widziały się one już od dziesięciu lat. Przyjaciółki mówią o tym, jak wiele się od tego czasu zmieniło. Pani Linde owdowiała i została bez środków do życia. Nora za to chwali się awansem męża i mówi, jak to cudownie jest mieć wiele pieniędzy. Mówi o tym, że wcześniej musiała pracować równie ciężko jak mąż. Wspomina też dawną, kosztowną podróż do Włoch. Nora mówi o tym, że jej mąż jest zdrowy, a doktor Rank to jego przyjaciel. Pyta też panią Linde, dlaczego wyszła za mąż za swojego męża. Pani Linde odczuwa pustkę, dlatego wyjechała ze swojego dotychczasowego miejsca zamieszkania. Uważa, że Helmer mógłby jej oddać przysługę, a Nora obiecuje jej swoje wsparcie.
Pani Linde widzi w Norze dziecko, które nie zna prawdziwego życia. Nora mówi, że niczego złego nie doświadcza, a przyjaciółka zwraca jej uwagę, że przed chwilą opowiadała o swych problemach. Ta jednak tłumaczy, że to drobiazgi i nic nie mówiła o swych wielkich zmartwieniach, co budzi ciekawość pani Linde. Nora zdradza jej sekret, którego nie mogła powierzyć swojemu mężowi. Mówi, że to ona uratowała mu życie, płacąc za podróż do Włoch, w trakcie której Torvald ozdrowiał. Okazało się, że to nie ojciec Nory zapłacił za nią, wbrew powszechnej opinii, a ona sama zorganizowała na nią pieniądze. Zaciągnęła wówczas dużą pożyczkę bez zgody i wiedzy męża. Nora nigdy nie wspomniała o tym nikomu. Nora opowiada o tym, z jakimi trudnościami wiązała się spłata zaciągniętej należności. Przykładowo anonimowo wieczorami tłumaczyła powieść.
Ktoś dzwoni do drzwi, jest to mężczyzna, który chce rozmawiać z Helmerem. To Krogstad, urzędnik z Banku Akcyjnego, który chce mówić o interesach. Nora kieruje go do gabinetu męża, okazuje się, że pani Linde przed laty znała niespodziewanego gościa, dziś już wdowca. Pan Rank kończy swoją wizytę u Helmera, Nora przedstawia mu panią Linde. Pani Linde mówi o swoim wyczerpaniu i poszukiwaniach pracy. Doktor Rank mówi, że Krogstad to człowiek zdemoralizowany. Nora udaje, że makaroniki przyniosła do nich Krystyna. Nora wyznaje, że bardzo by chciała głośno wykrzykiwać przekleństwa. Nora zachęca też męża do zatrudnienia pani Linde w biurze. Helmer, Rank i pani Linde wspólnie wychodzą.
Nora idzie pobawić się z dziećmi, a wtedy wraca Krogstad. Mówi o swojej znajomości z panią Linde i o jej zatrudnieniu w banku. Krogstad prosi Norę, by ta zadbała o to, by on nie stracił swojej posady w banku. Szantażuje ją, że jeśli tego nie zrobi, on wyjawi jej tajemnicę. Okazuje się, że to właśnie od niego Nora pożyczyła niegdyś pieniądze. Okazuje się też, że Nora sfałszowała dokument, który miał poręczyć jej ojciec. Podpisał on go bowiem trzy dni po swojej śmierci. Krogstad grozi Norze wyjawieniem jej przestępstwa, a potem odchodzi. Helena przynosi choinkę, którą Nora dekoruje. Wraca Helmer i pyta żonę o Krogstada, którego widział, gdy ten wychodził z domu. Nora próbuje się wstawić za posadą mężczyzny w banku. Helmer mówi o zgubnej naturze kłamstwa.
Nora niepokoi się i szykuje się na przebierane przyjęcie. Nora chce iść do pani Linde z kostiumem do poprawki. Rozmawia ze służącą o macierzyństwie. Przychodzi pani Linde, a Nora prosi ją o pomoc. Pani Linde pomaga jej w naprawie kostiumu. Okazuje się, że doktor Rank przychodzi do Helmera każdego dnia. Pani Linde podejrzewa, że to właśnie od niego Nora pożyczyła pieniądze.
Do domu wraca Helmer. Nora ponownie błaga męża, by Krogstad zachował swoją posadę w banku. Helmer zdradza szczegóły swojej znajomości z nim, która trwa już od lat. Helmer irytuje się i chce zakończyć całą tę sprawę jak najszybciej, a Nora zarzuca mu małostkowość. Wysyła zatem listownie dymisję Krogstada. Nora prosi o odwołanie Heleny, która wyszła z listem. Helmer na różne sposoby tłumaczy sobie dziwne zachowanie swojej żony. Wychodzi, a Nora zastanawia się, jak się uratować w tej sytuacji.
Przychodzi doktor Rank. Okazuje się, że ze zdrowiem doktora jest coraz gorzej, przewiduje, że umrze w ciągu miesiąca. Przewiduje, że pani Linde zajmie jego miejsce u boku znajomych. Nora pokazuje mu pończochy do swojego kostiumu. Doktor Rank przypadkiem zdradza się ze swoimi uczuciami do Nory. Helena przynosi Norze pewną kartkę, a ta prosi Ranka, by zatrzymał Helmera w jego pokoju. Okazuje się, że do Nory przyszedł Krogstad, któremu wręczono dymisję. Chce też polubownie załatwić sprawę z Norą. Pyta, czy Nora jest w stanie spłacić resztę długu natychmiast. Chce też zatrzymać sfałszowany dokument. Przygotował też list dla Helmera, w którym wszystko wyjaśnia. Chce on bowiem poprawić swoją reputację, a dymisja mu to uniemożliwia. Planuje wręcz przejąć jego pozycję w banku.
Krogstad wrzuca swój list do skrzynki i odchodzi. Nora woła panią Linde i prosi ją o udział w swoim spisku. Ta zamierza iść do Krogstada. Nora ma zatrzymać męża w jego pokoju. Nora zatrzymuje go, prosząc o pomoc w ćwiczeniu tańca przed zabawą. Dołącza się Rank, a po pewnym czasie wraca pani Linde. Nora każe podać szampana. Pani Linde mówi, że Krogstad wyjechał, ale zostawiła dla niego kartkę.
Pani Linde czeka na wizytę Krogstada. Nora i Helmer są u sąsiadów na zabawie kostiumowej. Krystyna i Krogstad zaczynają rozmawiać o wspólnej przeszłości. Okazuje się, że pani Linde wzgardziła Krogstadem, gdy spotkała kogoś majętniejszego. Pani Linde zrobiła to, gdyż potrzebowała pieniędzy na leczenie chorej matki i dwóch małych braci. Nie wiedziała też, że ma w banku zająć miejsce Krogstada.
Pani Linde opowiada o swojej trudnej sytuacji życiowej, zna też reputację i przeszłość Krogstada. Mimo to uważa, że powinni być razem, gdyż są sobie nawzajem potrzebni. Krogstad dowiaduje się, że jego list wciąż leży w skrzynce. Chce zażądać jego zwrotu od Helmera, kiedy ten wróci, ale pani Linde go powstrzymuje, gdyż sądzi teraz, że Helmer powinien się dowiedzieć o wszystkim. Krogstad wychodzi, a pani Linde czeka na powrót domowników. Nora ze wszystkich sił próbuje powstrzymać męża przed wyjściem z zabawy i sprawdzeniem poczty. Pani Linde udaje, że przyszła, by zobaczyć kostium Nory. Helmer opowiada o zabawie. Nora próbuje dowiedzieć się od przyjaciółki, co udało jej się zdziałać. Pani Linde radzi jej, by wyjawiła prawdę i wychodzi.
Helmer opowiada żonie o swojej miłości do niej. Przychodzi Rank, dyskutują o jego stanie i nadchodzących zabawach. Rank znowu mówi o nadchodzącej śmierci, częstuje się cygarem i wychodzi. Helmer idzie wyjąć pocztę. Okazuje się, że ktoś próbował ją otworzyć, w zamku tkwi szpilka do włosów Nory. Ta zrzuca winę na dzieci. Okazuje się, że Rank w skrzynce zostawił zawiadomienie o swojej śmierci. Helmer wreszcie otwiera list, a Nora próbuje uciec. Helmer nie potrafi uwierzyć w to, co przeczytał, każe się żonie wytłumaczyć. Helmer cierpi, gdyż przez osiem lat żył w kłamstwie. Helmer postanawia, że musi załatwić tę sprawę.
Przychodzi list do Nory. Okazuje się, że to Krogstad odsyła sfałszowany rewers. Helmer cieszy się, że jest ocalony, a Nora tak się poświęciła z miłości do niego, zatem jej wybacza. Nora postanawia, że musi porozmawiać z mężem. Zauważa bowiem, że to ich pierwsza szczera małżeńska rozmowa od ośmiu lat. Nora mówi o krzywdach, jakich doznała od ojca i męża. Uznaje, że musi wychować sama siebie, zatem musi opuścić dom, nie kocha też już Helmera. Ma wrażenie, że od ośmiu lat żyje z obcym mężczyzną, któremu urodziła dzieci. Nora opuszcza męża.
Aktualizacja: 2025-11-19 13:58:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.