Powieść-parabola ma podwójny sens. Z jednej strony można interpretować ją dosłownie, a z drugiej skłania do głębszych przemyśleń. Parabola przekazuje uniwersalne prawdy na temat ludzkiej egzystencji na przykładzie konkretnych wydarzeń. Przykładem takiej powieści jest „Dżuma”. Z jednej strony opowiada o epidemii dżumy w algierskim mieście Oran. Można jednak szukać w powieści głębszego sensu. Skłania czytelnika do przemyśleń na temat dobra, zła, Boga, sensu cierpienia czy świętości. Powieść-parabola posiada kilka charakterystycznych cech, które wyróżniają ją wśród innych gatunków.
Powieść-parabola ma motto. Pozwala ono wprowadzić czytelnika w tematykę utworu. Nie inaczej jest w przypadku „Dżumy”. Albert Camus wybrał fragment z „Dziennika zarazy” autorstwa Daniela Defoe. Powieść otwierają słowa: „Jest rzeczą równie rozsądną ukazać jakiś rodzaj uwięzienia przez inny, jak ukazać coś, co istnieje rzeczywiście, przez coś innego, co nie istnieje”. Czytelnik może więc spodziewać się, że opisane wydarzenia mają znaczenie metaforyczne, a nie wyłącznie dosłowne. Motto sugeruje, że dżuma może oznaczać nie tylko śmiertelną chorobę, ale też szeroko rozumiane zło istniejące na świecie, a dokładniej - w człowieku. Tytuł można więc dowolnie interpretować. Każdy z czytelników ma własną definicję zła. Dla kogoś może to być wojna, dla innego czytelnika - kataklizm. Dżumę można potraktować jako symbol wszystkiego, co negatywne i niebezpieczne.
Powieść-parabola ma być jak najbardziej uniwersalna. Powinna skłaniać czytelnika do myślenia, niezależnie od czasów, w których żyje. Właśnie dlatego, autor nie ujawnia konkretnego czasu akcji. W powieści pojawiają się daty dzienne. Dzięki temu, czytelnik może śledzić przebieg epidemii. Nie pada jednak konkretny rok, w którym miejsce mają wszystkie opisane wydarzenia. Ostatnia cyfra została zastąpiona kropką (194.). Wiemy więc wyłącznie, że wydarzenia mają miejsce w latach 40. XX wieku. Stąd, wielu czytelników interpretuje dżumę jako II Wojnę Światową. Tego typu skojarzenia mogą wzbudzać również masowe groby, palenie zwłok oraz nieustanne poczucie zagrożenia. Wskazuje na to również czas wydania powieści, która ukazała się w 1947 roku.
Typową cechą powieści parabolicznej jest również konkretyzacja przestrzeni. Wydarzenia rozgrywają się w zamkniętym mieście Oran. Ich możliwości przemieszczania się są więc bardzo ograniczone. Wątki niezwiązane z miastem pojawiają się więc wyłącznie w rozmowach bohaterów. Oran staje się dla postaci więzieniem, do którego muszą się przyzwyczaić. Czytelnik może więc odnieść wrażenie, że to algierskie miasto skupia w sobie cechy całego świata, jak w soczewce.
W utworze pojawiają się też postaci archetypiczne. Bohaterowie powieści mają unikalne cechy i osobowości. Nie sposób jednak nie zauważyć, że reprezentują różne postawy wobec epidemii dżumy. Na przykładzie bohaterów, Camus ukazał, jak konkretne typy ludzkie reagują na zło w swoim otoczeniu. Niektórzy z nim walczą, inni pozostają obojętni, a jeszcze inni - starają się czerpać z każdej sytuacji korzyści. Pierwszym z bohaterów archetypicznych jest doktor Rieux. Lekarz przedstawia całkowite oddanie swojej misji. Traktuje zawód lekarza bardzo poważnie. Wie, że walka z epidemią jest jego obowiązkiem. Nawet kiedy nie miał lekarstwa dla swoich pacjentów, starał się przynajmniej uśmierzać ich ból.
Jean Tarrou był z kolei typem męczennika. Za wszelką cenę walczył ze złem, które dla niego było równoznaczne ze śmiercią. Nie udało mu się przeżyć epidemii, ale zrobił wiele dla mieszkańców miasta, tworząc formacje sanitarne. Ojciec Paneloux był typowym przedstawicielem Kościoła katolickiego. Dżuma oznaczała dla niego karę za grzechy. Sądził, że mieszkańcy Oranu sobie na nią zasłużyli, dlatego potępiał ich w swoich płomiennych kazaniach. Zmieniła go dopiero śmierć niewinnego dziecka - syna sędziego Othona. Ojciec Paneloux stał się dobrym chrześcijaninem, angażującym się w walkę z epidemią. Joseph Grand był skromnym człowiekiem, który po prostu nie przestawał pracować, nie oczekując za to żadnej nagrody.
Negatywnym bohaterem był Cottard. Cieszył się z wybuchu epidemii dżumy, ponieważ w ten sposób mógł uniknąć aresztowania. Myślał wyłącznie o sobie, nie przejmował się tysiącami umierających mieszkańców miasta. Powieść posiada również walory dydaktyczne. Chociaż narrator starał się podchodzić do wydarzeń i bohaterów obiektywnie, nie sposób uniknąć oceniania postaw, które bohaterowie przyjęli wobec epidemii dżumy.
Wszystkie wątki są podporządkowane głównemu tematowi powieści. Pojawiają się wątki poboczne, ale narrator na bieżąco informuje czytelnika na temat przebiegu epidemii. Ważną rolę w utworze odgrywają jednak również dygresje refleksyjno-filozoficzne. Bohaterowie prowadzą liczne rozmowy na tematy egzystencjalne. Zastanawiają się nad sensem ludzkiego istnienia, zła, choroby oraz ludzkiej natury. Powieść powstała w nurcie egzystencjalizmu. Zagrożenie życia skłoniło bohaterów do rozważań nad życiem i duchowością. Jej lektura jest doskonałą okazją, żeby czytelnicy również zastanowili się nad sensem swojej egzystencji.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:24:00.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.