Równoważnik zdania - co to jest?

Równoważniki zdania są wypowiedzeniami (ciągami wyrazów), które nie tworzą zdania, a więc nie posiadają orzeczenia. Orzeczenie w zdaniu najczęściej pojawia się w formie czasownika, zatem brak obecności tej części mowy oznacza, że mamy do czynienia z równoważnikiem zdania. Równoważnik zdania pozwala przekazać informację w skrótowej formie – występuje bardzo często w mowie potocznej i codziennej komunikacji.

  • Rodzaje równoważników zdań
  • Typy równoważników zdań
  • Imiesłowowy równoważnik zdania
  • W jaki sposób zamienić zdanie w równoważnik zdania?
  • Rodzaje równoważników zdań

    Równoważniki zdań dzielą się pod kątem gramatycznym na dwa rodzaje:

    • ciągi wyrazów, których każdy z elementów jest samodzielną częścią mowy, ale nie znajduje się w nich czasownik.
    • komunikaty, w których pojawiają się czasowniki, jednak są to czasowniki w formie bezosobowej. Te przyjmują najczęściej postać imiesłowów.

    Typy równoważników zdań

    Równoważniki zdań – mimo iż nie posiadają orzeczenia – mogą być zrozumiałe dla odbiorcy. W zrozumieniu bardzo pomaga kontekst wypowiedzi, który ułatwia odczytanie intencji rozmówcy. Najpopularniejszym przykładem kontekstowego równoważnika zdania jest fraza „Kto tam?”. Widocznie brakuje w niej informacji na temat wykonywanej czynności (a więc „kto tam puka?”, „kto tam przyszedł?”), jednak kontekst pozwala zrozumieć sens wypowiedzi. Równoważniki zdań mogą pojawiać się także w tych wypowiedziach, w których zastępują one bezokoliczniki. Dzieje się tak w przypadku zdań złożonych, jak w przykładzie: "Słychać, jak pada deszcz". W zdaniach złożonych równoważniki zdań są powszechne przede wszystkim wówczas, gdy chcemy równocześnie ocenić i opisać daną sytuację: To źle, że do niego zajrzałeś.

    Imiesłowowy równoważnik zdania

    Imiesłowowe równoważniki zdania możemy wyodrębnić z wypowiedzi wówczas, gdy orzeczenie w zdaniu podrzędnym zastąpione zostało przez imiesłów (a więc nie „piszę”, a „pisząc”):

    Zdanie nadrzędne: Janek zapomniał o sprawdzianie,
    Zdanie podrzędne: grając w nową grę.

    Śledząc obecność imiesłowowych równoważników zdań musimy pamiętać również o tym, że formami przysłówkowymi imiesłowu nie są wyłącznie te zakończone na –ąc (a więc imiesłowy przysłówkowe współczesne), ale również ich forma zakończona na –wszy (imiesłowy przysłówkowe uprzednie). Wówczas imiesłowowy równoważnik zdania może przyjąć następujące brzmienie:

    Zdanie nadrzędne: Janek spokojnie grał w grę
    Zdanie podrzędne: zapomniwszy o sprawdzianie.

    Jeżeli chcemy stworzyć komunikat zawierający w sobie imiesłów musimy pamiętać o tym, że jego brzmienie musi odpowiadać wykonawcy opisywanej czynności. W innym przypadku bardzo łatwo o błędy, które utrudnią przekazanie informacji a nasza wypowiedź może być niezrozumiała dla odbiorcy.

    Jadąc skuterem, spadła mi rękawiczka
    Idąc do kina, padał deszcz.

    Bardzo łatwo zauważyć, że w powyższych przykładach rola wykonawcy czynności jest niezrozumiała. Z kontekstu możemy wywnioskować, że powyższe zdania odnoszą się do opowieści konkretnej osoby, jednak gramatycznie wypowiedzenia te informują nas o tym, że rękawiczka spadła, podczas gdy jechała skuterem a deszcz padał, w trakcie swojej podróży do kina. Tego rodzaju błędy nazywamy anakolutami – bardzo poważnymi błędami składniowymi, których należy unikać szczególnie wtedy, gdy zależy nam na tym, by w zdaniu złożonym znalazł się poprawnie wprowadzony równoważnik zdania.

    W jaki sposób zamienić zdanie w równoważnik zdania?

    Każde zdanie musi zawierać orzeczenie w formie osobowej. Powinniśmy pamiętać o tej zasadzie wówczas, gdy nasze zadanie polega na zamienieniu zdania w równoważnik zdania. Główną czynnością jest wówczas usunięcie odpowiedniego orzeczenia w taki sposób, by komunikat był zrozumiały i oddawał intencję nadawcy komunikatu:
    Zdanie: W końcu spadł śnieg.
    Równoważnik zdania: W końcu śnieg!
    Zdanie: Palenie jest wzbronione
    Równoważnik zdania: Palenie wzbronione
    Zdanie: Proszę o spokój.
    Równoważnik zdania: Spokój!
    Zdanie: Musimy opuścić pomieszczenie
    Równoważnik zdania: Opuścić pomieszczenie!
    Zdanie: Zjedliśmy kolację w restauracji
    Równoważnik zdania: Kolacja w restauracji

    Równoważniki zdania pozwalają na wyrażanie naszego komunikatu w sposób zrozumiały dla odbiorcy, jednak nie stają się one zdaniami pod kątem reguł gramatycznych.


    Czytaj dalej: Alegoria - definicja, przykłady

    Ostatnia aktualizacja: 2020-12-08 18:42:59