Zdanie pojedyncze i złożone - definicja, czym się różnią, przykłady

Wszyscy ludzie posługują się językiem. To unikalna zdolność naszego gatunku, strywializowana w swojej powszechności. Tymczasem podlega on badaniom, jest systematyzowany i analizowany. W taki sposób wyznacza się jego elementy, składowe części języka. Jednym z podstawowych jest zdanie. Zdania można zaś podzielić na pojedyncze i złożone. Czym są te dwa typy składowych wypowiedzi? Jak w łatwy sposób je od siebie odróżnić?

  • Czym jest zdanie?
  • Zdanie pojedyncze - definicja
  • Zdanie złożone - definicja
  • Przykłady zdań pojedynczych i złożonych

    • Czym jest zdanie?

    Na początku należy sobie odpowiedzieć na pytanie, czym jest zdanie. Językoznawcy określają tak komunikat językowy, służący do wyrażenia jakiejś treści i podlegający ograniczeniom formalnym. Części składowe zdania wchodzą z sobą w zależności. Najważniejszym wyznacznikiem zdania jest występowanie orzeczenia. Wypowiedź bez niego określana jest mianem równoważnika zdania.

    Orzeczeniem nazywamy zaś część zdania, która wyraża czynność podmiotu. Najczęściej wyrażona jest w formie czasownika, wtedy też nazywane jest orzeczeniem prostym. Istnieją również inne rodzaje orzeczeń: imienne, modalne, peryfrastyczne, eliptyczne i wykrzyknikowe.

    Zdania dzielą się zależnie od ilości zastosowanych w nich orzeczeń na pojedyncze i złożone.

    Zdanie pojedyncze - definicja

    Zdanie pojedyncze jest wypowiedzią, która zawiera tylko jedno orzeczenie. Ten typ wypowiedzi podzielić można na zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte.

    Zdania pojedyncze nierozwinięte składają się z samego podmiotu i towarzyszącego mu orzeczenia.

    Zdania rozwinięte to takie, w których prócz podmiotu i orzeczenia występują również inne części zdania, to jest przydawka, okolicznik oraz dopełnienie.

    Zdanie złożone - definicja

    Zdania złożone wyróżniają się istnieniem podmiotu i przynajmniej dwóch orzeczeń. Oznacza to więc, że w skład zdania złożonego wchodzą dwa zdania składowe. Zdania te pozostają wobec siebie w pewnych zależnościach, które określają podział na zdania złożone podrzędnie i współrzędnie.

    Zdania złożone podrzędnie

    Zdania złożone podrzędnie składają się ze zdania podrzędnego i nadrzędnego. Oba nie mogą istnieć niezależnie od siebie, zdanie podrzędne określa zdanie nadrzędne. W dalszej kolejności dzielą się one na:

    • Przydawkowe - zdanie nadrzędne pyta o treść zdania podrzędnego pytaniami przydawkowymi
    • Dopełnieniowe - zdanie nadrzędne pyta o treść zdania podrzędnego pytaniami dopełniania
    • Okolicznikowe - zdanie nadrzędne pyta o treść zdania podrzędnego pytaniami okolicznika
    • Podmiotowe - zdanie nadrzędne pyta o treść zdania podrzędnego pytaniami podmiotu
    • Orzecznikowe - zdanie nadrzędne pyta o treść zdania podrzędnego pytaniami orzeczenia

    Zdania złożone współrzędnie

    Zdania złożone współrzędnie mogą istnieć niezależnie od siebie, nie są wobec siebie w stosunku zdania podrzędnego i nadrzędnego. Dzielą się one na:

    • Łączne - czynności opisane w zdaniu łączą się ze sobą, współistnieją. Zdania łączne można poznać po spójnikach typu: i, oraz, tudzież, ani, ni, jak itp.
    • Rozłączne - czynności w zadaniu wykluczają się wzajemnie; zdania są połączone za pomocą spójników rozłącznych lub, albo, bądź, czy ipt.
    • Przeciwstawne - czynności opisane w zdaniu są sobie przeciwstawne. Spójniki charakterystyczne to ale, lecz, jednak, zaś itp.
    • Wynikowe - czynność opisana w jednym zdaniu wynika z drugiej. Zdania wynikowe można poznać po spójnikach typu: więc, toteż, zatem, dlatego itp.

    Przykłady zdań pojedynczych i złożonych

    Przykłady zdań pojedynczych

    Zdania pojedyncze nierozwinięte

    • Kot miauczy - podmiot w postaci kota wykonuje czynność, czyli miauczy
    • Ania śpiewa - Podmiot w postaci Ani wykonuje czynność, czyli śpiewa

    Zdania pojedyncze rozwinięte

    • Szczygieł śpiewa pięknie - podmiot (szczygieł), orzeczenie (śpiewa), okolicznik (pięknie)
    • Żołnierz dzielnie walczy - podmiot (żołnierz), orzeczenie (walczy), okolicznik (dzielnie)

    Przykłady zdań złożonych

    Zdania złożone podrzędnie

    • Gra w gry, które lubi - zdanie złożone podrzędnie przydawkowe. Gra w gry (jakie), jakie lubi.
    • Jestem taki, jaki byłem zawsze - zdanie złożone podrzenie orzecznikowe. Jestem taki (jaki?), jaki byłem zawsze.

    Zdania złożone współrzędnie

    • Lubi piec pączki oraz ugniatać ciasto - Pieczenie ciasta i ugniatanie ciasta dzieje się w tym samym momencie. Zdania są więc złożone współrzędnie łącznie
    • Zaczął się uczyć, dlatego ściszył muzykę - Zdania wynikają z siebie. Podmiot ściszył muzykę dlatego że zaczął się uczyć. Zdania są złożone współrzędnie wynikowo

    Czytaj dalej: Alegoria - definicja, przykłady

    Ostatnia aktualizacja: 2021-11-07 11:17:13
    Podobne artykuły