Wszyscy ludzie posługują się językiem. To unikalna zdolność naszego gatunku, strywializowana w swojej powszechności. Tymczasem podlega on badaniom, jest systematyzowany i analizowany. W taki sposób wyznacza się jego elementy, składowe części języka. Jednym z podstawowych jest zdanie. Zdania można zaś podzielić na pojedyncze i złożone. Czym są te dwa typy składowych wypowiedzi? Jak w łatwy sposób je od siebie odróżnić?
Spis treści
Na początku należy sobie odpowiedzieć na pytanie, czym jest zdanie. Językoznawcy określają tak komunikat językowy, służący do wyrażenia jakiejś treści i podlegający ograniczeniom formalnym. Części składowe zdania wchodzą z sobą w zależności. Najważniejszym wyznacznikiem zdania jest występowanie orzeczenia. Wypowiedź bez niego określana jest mianem równoważnika zdania.
Orzeczeniem nazywamy zaś część zdania, która wyraża czynność podmiotu. Najczęściej wyrażona jest w formie czasownika, wtedy też nazywane jest orzeczeniem prostym. Istnieją również inne rodzaje orzeczeń: imienne, modalne, peryfrastyczne, eliptyczne i wykrzyknikowe.
Zdania dzielą się zależnie od ilości zastosowanych w nich orzeczeń na pojedyncze i złożone.
Zdanie pojedyncze jest wypowiedzią, która zawiera tylko jedno orzeczenie. Ten typ wypowiedzi podzielić można na zdania pojedyncze rozwinięte i nierozwinięte.
Zdania pojedyncze nierozwinięte składają się z samego podmiotu i towarzyszącego mu orzeczenia.
Zdania rozwinięte to takie, w których prócz podmiotu i orzeczenia występują również inne części zdania, to jest przydawka, okolicznik oraz dopełnienie.
Zdania złożone wyróżniają się istnieniem podmiotu i przynajmniej dwóch orzeczeń. Oznacza to więc, że w skład zdania złożonego wchodzą dwa zdania składowe. Zdania te pozostają wobec siebie w pewnych zależnościach, które określają podział na zdania złożone podrzędnie i współrzędnie.
Zdania złożone podrzędnie składają się ze zdania podrzędnego i nadrzędnego. Oba nie mogą istnieć niezależnie od siebie, zdanie podrzędne określa zdanie nadrzędne. W dalszej kolejności dzielą się one na:
Zdania złożone współrzędnie mogą istnieć niezależnie od siebie, nie są wobec siebie w stosunku zdania podrzędnego i nadrzędnego. Dzielą się one na: