Hiperbola - definicja, funkcje, przykłady

Pewne zwroty stylistyczne mają na celu wyrażać coś innego, niż pozornie zdawałoby się ich sensem. Przykładem może być tutaj metafora, kiedy znaczenie pewnego słowa zostaje przeniesione na inne. Kiedy dane pojęcie zostaje wyrażone poprzez przenośnię czy symbol, rozumie się to zaś jako alegorie. Oprócz tych trzech wyróżnić można jeszcze hiperbolę, często uważaną za odmianę którejś  z powyższych. To zrozumiałe, są one bowiem nieco do siebie podobne. Hiperbola zmienia jednak całkowicie sens właściwy wyrażenia i przypisuje mu na dodatek przesadzone cechy, czego pozostałe dwie nie robią.

  • Hiperbola - definicja
  • Funkcje hiperboli
  • Hiperbola - przykłady
  • Hiperbola - definicja

    Najprościej rzecz ujmując, hiperbola jest zwrotem stylistycznym, który polega na zamierzonej przesadzie cech przedmiotu lub zjawiska. Dzieje się to poprzez zastąpienie tych cech innymi, dowolnymi cechami. Hiperbola wykracza w tym poza granice prawdy lub prawdopodobieństwa. Cechę opisywanego zjawiska oddaje nazwa, która wykracza poza swój właściwy zakres znaczeniowy.

    Hiperbola występuje w dwóch odmianach: powiększenia i pomniejszenia. Powiększenie służy uwydatnieniu, wzmocnieniu zjawiska, do którego odnosi się hiperbola. Odmiana pomniejszająca stanowi zaś odwrotność, osłabia i umniejsza cechy tego zjawiska.

    Hiperbole tworzy się poprzez porównanie z użyciem przymiotnika w stopniu wyższym. Innym sposobem jest nadmierne porównanie oraz zawyżenie liczbowe. W mowie potocznej występują również hiperbole z użyciem nieadekwatnego stopnia gramatycznego, ulepszających rzeczywistość przymiotników i przesadnego składania związków frazeologicznych.

    Funkcje hiperboli

    Hiperbola jest tropem retorycznym, który stosuje się najczęściej w celu uwypuklenia w wypowiedzi pewnych faktów, osób czy zjawisk. Może to przybierać formę zarówno pomniejszenia jak i powiększenia. Hiperbolą można przykładowo porównać jakąś osobę do dawnych bohaterów lub złoczyńców. Bardzo często stosuje się ten środek stylistyczny w poezji, pozwala bowiem poszerzyć zakres znaczeniowy faktu czy pojęcia.

    Hiperbola - przykłady

    Hiperbole powiększające

    Koń czarniejszy niż sama noc - jest to hiperbola z zastosowaniem przymiotnika w stopniu wyższym. Cecha (czarny) zwierzęcia (koń) jest tutaj porównana do zjawiska (noc), które charakteryzuje się mrokiem. Zaznaczono przy tym, że koń jest czarniejszy od nocy. Przymiotnik jest w stopniu wyższym (czarny - czarniejszy).

    Ten człowiek jest zły jak diabeł - zastosowane tutaj zostało nadmierne porównanie. Cecha człowieka (zły) została porówna z diabłem. Nadmierność porównanie polega na tym, iż nikt nie może być tak zły jak diabeł. Negatywna cecha człowieka została więc nadmiernie porównana do cechy diabła.

    To mu zajmie ze sto lat - zawyżenie liczbowe. Czynność nie może być bowiem wykonywana przez cały wiek. Nie przez jednego człowieka.

    Mityczny krajobraz - krajobraz nie może być mityczny. Mit leży bowiem w strefie wyobrażeń i jakkolwiek hiperbola ta wyraża podziw dla widoku, zarazem przesadnie eksponuje jego piękno. Jest to więc hiperbola z przymiotnika ulepszającego rzeczywistość.

    To prawdziwa giga-promocja - hiperbola utworzona przez przesadną składnię związku frazeologicznego. przedrostek "giga" ma tutaj na celu podkreślenie niezwykłej opłacalności promocji, w żaden sposób nie oddaje jednak symetrycznie jej cech.

    Hiperbole pomniejszające

    To dziecko jest cichsze od myszki - hiperbola z zastosowaniem przymiotnika w stopniu wyższym. Cecha (ciche-cichsze) osoby (dziecko) porównano do zwierzęcia słynącego ze skrytości (mysz). Przy czym dziecko jest jeszcze cichsze niż mysz.

    On jest chudy jak palec - hiperbolę wyrażono tutaj nadmiernym porównaniem. Nikt nie może być bowiem tak chudy, by jego prezencja mogła być przyrównana do obwodu palca.

    Zrobię to w pięć minut - hiperbola poprzez zawyżenie (zaniżenie) liczbowe. To potoczne wyrażenie oznacza zrobić coś szybko, w trybie natychmiastowym. Jest to więc również rozszerzenie pierwotnego znaczenia danego wyrażenia poza jego znaczenie rzeczywiste.

    Potworny widok - widok nie może być potworny, potworne są jedynie potwory. Przymiotnik ten jest ulepszeniem rzeczywistości, uwypukla negatywne cechy obserwowanego krajobrazu. Jest to więc hiperbola poprzez ulepszenie rzeczywistości.

    Dali mi tu jakiś mini-rabat - użycie przesadnej składni związku frazeologicznego. Rabat może być niezwykle niski, przedrostek "mini" jest już jednak hiperbolą, służy bowiem podkreśleniu tego stanu w sposób przesadzony.


    Czytaj dalej: Alegoria - definicja, przykłady

    Ostatnia aktualizacja: 2021-11-04 23:16:56