Przymiotnik to część mowy, która określa cechy opisywanego zjawiska. Jego funkcja nie ogranicza się wyłącznie do określenia cech wyglądu, ale również wielkości, cech osobowości, które można dostrzec zewnętrznie (np. pracowity) lub emocji. Przy pomocy przymiotnika można wyrazić również własny stosunek do danej rzeczy, osoby lub zjawiska.
Przymiotnik jest odmienną częścią mowy, która odpowiada na pytania: jaki? jaka? Jakie? oraz czyj? czyja? czyje? i który? która? które? W zdaniu przymiotnik pełni funkcję podrzędną wobec rzeczownika i przyjmuje jego formę gramatyczną, rodzaj oraz odmienia się w sposób identyczny do rzeczownika przez przypadki i liczby.
Przymiotniki dzielą na ze względu na cechy i zjawiska, które charakteryzują. Wyróżnić możemy przymiotniki jakościowe i dzierżawcze.
Przymiotniki podzielić można również ze względu na klasę wyrazów, która obejmuje bardziej rozbudowane kryteria. Wówczas przymiotniki dzielimy na:
Przymiotnik, jako samodzielna i odmienna część mowy, odmienia się przez rodzaje, przypadki i liczby.
W liczbie pojedynczej wyróżnić możemy trzy rodzaje przymiotnika: męski (np. wysoki), żeński (wysoka) i nijaki (wysokie). W liczbie mnogiej są to dwa rodzaje: męskoosobowy (wysocy) i niemęskoosobowy (wysokie). Warto pamiętać o tym, że odmianie tej podlegają wyłącznie przymiotniki obecne w języku polskim – zapożyczenia nie muszą podlegać zasadom gramatycznym tej odmiany.
Przymiotnik, podobnie jak rzeczowniki, imiesłowy przymiotnikowe, znaczna część liczebników i zaimków – odmienia się przez przypadki. Oznacza to, że podlega deklinacji i pozwala na włączenie go do zdań bez tracenia ich formy gramatycznej.
Poniżej zamieszczamy przykładową deklinację przymiotnika: niski.
Liczba pojedyncza:
W mianowniku: niski
W dopełniaczu: niskiego
W celowniku: niskiemu
W bierniku: niskiego
W narzędniku: z niskim
W miejscowniku: o niskim
W wołaczu: niski
Liczba mnoga:
Rodzaj męskoosobowy
W mianowniku: niscy
W dopełniaczu: niskich
W celowniku: niskim
W bierniku: niskich
W narzędniku: z niskimi
W miejscowniku: o niskich
W wołaczu: niscy
Rodzaj niemęskoosobowy:
W mianowniku: niskie
W dopełniaczu: niskich
W celowniku: niskim
W bierniku: niskich
W narzędniku: z niskimi
W miejscowniku: o niskich
W wołaczu: niskie
Stopniowaniu podlegają wyłącznie przymiotniki jakościowe. Możemy wyróżnić cztery formy stopniowania przymiotników:
W przypadku niepoprawnego stopniowania przymiotników bardzo łatwo o błędy – szczególnie gdy chcąc poddać odpowiedni stopień przymiotnika pomieszamy formę opisową i prostą, np. Ten samochód jest szybki – szybciejszy – najszybciejszy, zamiast: szybki, szybszy, najszybszy. O regułach dotyczących stopniowania pamiętać należy nie tylko w wypowiedziach pisemnych, ale również w codziennych wypowiedziach.
Niektórych przymiotników nie da się stopniować – o tej zasadzie warto pamiętać, gdy mamy do czynienia z przymiotnikami określającymi niezmienną cechę natężenia, czasu lub stanu, w jakim opisywana rzecz występuje (a więc np. żelazny – rzecz nie może być bardziej żelazna lub najbardziej żelazna z gramatycznego i logicznego punktu widzenia – lub dzisiejszy (bardziej dzisiejszy, najbardziej dzisiejszy to również formy błędne).
Zdecydowaną większość przymiotników z partykułą „nie” piszemy łącznie (nieładny, niebrzydki, niezgrabny, etc). Jednak od tej reguły istnieją wyjątki, o których należy pamiętać, jeżeli chcemy uniknąć błędów.
Przymiotnik w zdaniu pełni bardzo ważną rolę - przede wszystkim dostarcza dodatkowych informacji o opisywanym rzeczowniku.
W zdaniu przymiotnik przyjmuje zawsze przypadek, rodzaj oraz liczbę rzeczownika, który opisuje, a więc przyjmuje jego formę gramatyczną. W zdaniu pełni przede wszystkim rolę przydawki przymiotnikowej. Może więc dopasować się do podmiotu (Ptak wydał głośny dźwięk), orzecznika (On jest certyfikowanym sprzedawcą), dopełnienia (Naprawdę nudna lektura), okolicznika (Oglądałem wczorajsze wiadomości) czy przydawki dopełnieniowej (Widziałem ogród z fioletowym płotem).
Przymiotnik w poprawnie gramatycznym zdaniu pozostaje w związku zgody z podmiotem, orzeczeniem, dopełnieniem, przydawką dopełnieniową oraz okolicznikiem. W bardziej rozbudowanych komunikatach przymiotnik wchodzi w związek przynależności lub zgody z własnymi określeniami, które wzbogacają opis:
W zdaniach istotny jest również szyk przymiotnika – zmienia on znaczenie danego słowa, szczególnie w przypadku, w którym chcemy precyzyjnie określić bądź nazwę gatunkową, bądź cechę charakterystyczną danej rzeczy, sztuki lub zjawiska. W określeniu „zielona żaba” komunikat skupia się na przekazaniu informacji dotyczącej cechy tego zwierzęcia. Natomiast fraza „żaba zielona” może przywodzić na myśl nazwę gatunkową, co odsyła do bardziej rozbudowanych informacji. Podobnie rzecz ma się w przypadku określenia np. sztuka abstrakcyjna i abstrakcyjna sztuka – pierwszy przypadek odnosi odbiorę do konkretnego nurtu w malarstwie, drugi natomiast: do cech lub wartościowania opisywanej sztuki. Podobne różnice odsyłają bezpośrednio do zagadnień związanych z poprawnością językową i składniową. Poprawnie stworzone zdanie jest komunikatem, który musi zachować swoją przejrzystość i być zrozumiałym dla odbiorcy. Przymiotniki uzupełniają wypowiedź o konkretne informacje, jednak zarówno ich odmiana, stopniowanie jak i szyk wpływa znacząco na jakość komunikatu.