Język spełnia wiele funkcji komunikacyjnych. Pozwala nam na przekazanie informacji o drodze przechodniowi, opowiedzeniu o swoim dniu przyjaciółce czy też nakłonienia rodziców do zakupu komputera do nauki. Istnieją jednak funkcje o odmiennych właściwościach. Jedne z nich pomagają nam w życzeniu komuś powodzenia (np. funkcja magiczna), inne zmieniają stan faktyczny (np. funkcja sprawcza), jednak występują też takie, których celem jest jedynie podtrzymanie kontaktu z drugim człowiekiem. Funkcja fatyczna, bo o niej tu mowa służy jedynie zapobieganiu urwania kontaktu czy tzw. niezręcznej ciszy.
Na funkcję fatyczną składają się liczne i różnorodne środki językowe, które nie przekazują żadnej konkretnej treści, jednak stosujemy je w celu utrzymania kontaktu rozmówcy lub uwagi grupy. Jest ona istotna, ponieważ zacieśnia więzi międzyludzkie i sprawia, że czujemy się częścią jakiejś społeczności.
Umiejętność korzystania z funkcji fatycznej wiąże się z socjalizacją, np. małe dzieci stosują jej dużo mniej, niż osoby dorosłe. Sposób korzystania z niej jest czysto kulturowy, w niektórych częściach świata, np. w Europie będzie to mówienie „Dzień dobry”, wchodząc do sklepu czy spotykając sąsiada na klatce schodowej, jednak w niektórych kulturach (głównie związanych z islamem), będzie się to łączyło z kontaktem fizycznym (np. przytuleniem) i dłuższą pogawędką.
Funkcja fatyczna bardzo rozrosła się wraz z rozwojem technologii komunikacyjnej, połączeniami telefonicznymi czy porozumiewaniem się za pomocą mediów społecznościowych. W kontakcie niebezpośrednim, gdy nie widzimy naszego rozmówcy, funkcja fatyczna pozwala na płynniejszą komunikację i lepsze zrozumienie odczuć rozmówcy, niż w przypadku, gdy rozmowa jest pozbawiona przejawów fatycyzmu. W literaturze funkcja fatyczna może przejawiać się w dialogach między bohaterami.
Poza wymienionymi powyżej przykładami operatorów będą to także różnorakie zwroty grzecznościowe, czy też wyrażające ogólne zainteresowanie wypowiedzią drugiej osoby.
Do funkcji fatycznej zaliczymy również niektóre rozmowy „o niczym”, z języka angielskiego nazywany small talkiem. Służą one jedynie uniknięciu niezręcznej ciszy, aby zapełnić czas rozmową. To najczęściej rozmowy prowadzone w przypadkowych okolicznościach, niezobowiązujące, np. rozmowa w windzie, w taksówce, spotkanie z dawno niewidzianym znajomym na ulicy. Komunikacja za pomocą telefonu lub internetu również może zawierać small talki, na przykład jako wstęp do dalszej komunikacji, jako wymiana uprzejmości.