Eufemizmy to zwroty lub wyrazy wykorzystywane do złagodzenia treści komunikatu lub zastąpienia w wypowiedzi wyrażenia obraźliwego czy wulgarnego. Eufemizm to figura stylistyczna, którą spotkać można nie tylko w literaturze, ale również w mowie codziennej.
Eufemizmy możemy stosować wówczas, gdy zależy nam na tym, by nasza wypowiedź wolna była od nacechowanych negatywnie wyrazów – takich, które mogłyby urazić konkretne osoby lub grupy w bardzo dosadny sposób. Głównym celem eufemizmów jest złagodzenie przekazu; tym samym eufemizmy często wykorzystywane są w wystąpieniach o charakterze publicznym, w biznesie, w polityce lub telewizji.
Obecność eufemizmów w języku może być przykładem nie tylko dobrego wychowania czy wrażliwości na krzywdę drugiego człowieka, ale również pruderii językowej. Eufemizmy jako środek stylistyczny mogą jednak również służyć manipulacji – poprzez złagodzenie języka łatwiej jest przekonać odbiorcę do swoich racji, nawet jeżeli zamiary osoby mówiącej niekoniecznie są dobre. Eufemizmy w obrazowej formie możemy spotkać w filmach lub spektaklach. Wówczas niecenzuralne lub drastyczne sceny nie są pokazywane, a zastąpione konkretnym rozwiązaniem artystycznym, np. odległym hukiem wystrzału, powiewającą firanką, ujęciami na naturę czy okno lub innymi rozwiązaniami. Odbiorca danej sceny domyśla się, jak przebiega fabuła i nie potrzebuje sugestywnych, dosłownych obrazów. W ten sam sposób funkcjonują eufemizmy w języku. Są one zrozumiałe dla adresata komunikatu, a dodatkowo pozwalają na usunięcie dosadności, wulgarności czy brutalności z wypowiedzi.
Eufemizmy można tworzyć na wiele sposobów – z racji swojej podstawowej funkcji, a więc łagodzenia wypowiedzi, są one wykorzystywane w różnych kontekstach. Eufemizmy możemy tworzyć między innymi poprzez:
Bardzo wiele eufemizmów odnaleźć można w polskich związkach frazeologicznych. Są to sformułowania, które mają na celu złagodzenie opisów dotyczących negatywnie postrzeganych społecznie czynów, zachowań, zjawisk lub sytuacji, które mogą przyprawiać odbiorcę o dyskomfort lub sprawić mu przykrość. Najpopularniejszymi przykładami eufemizmów frazeologicznych są:
W języku polskim istnieje sporo wulgaryzmów, których stosowanie nie jest dopuszczalne w przestrzeni publicznej. W celu ich zastąpienia użytkownicy języka wyposażyli się w odpowiednie eufemizmy, które mogą uczynić komunikat bardziej kulturalnym. Eufemizmami łagodzącymi wulgaryzmy są np. słowa „kurka", "do diaska", "mam to w czterech literach" czy "kurza twarz". W języku polskim bardzo wiele eufemizmów wykorzystywanych jest jako zamienniki do terminów medycznych – w momencie, gdy o niektórych tematach możemy wypowiadać się jedynie poprzez terminologię fachową lub wulgaryzmy, najwłaściwszym rozwiązaniem okazuje się poszukiwanie eufemizmu.
Z eufemizmami spotykamy się na każdym kroku – w mediach, w wypowiedziach publicznych, w domu czy nawet w czasie pogawędki ze znajomymi. Jest to bardzo popularny środek stylistyczny – pozwala on zachować czystość języka i umożliwia dostosowanie się do oficjalnych sytuacji. Choć niektóre eufemizmy brzmią śmiesznie, używa się ich nie tylko dla żartu, ale również przez wzgląd na normy kulturowe panujące w danym kraju, tabu społeczne, które nie pozwala wypowiadać się na niektóre tematy otwarcie czy normy społeczne, które nie dopuszczają wulgaryzmów lub wyrazów obraźliwych w konkretnym gronie. Warto pamięć jednak również o tym, że niekiedy eufemizmy służyć mogą manipulacji – osoba, która nie dostrzeże prawdziwych intencji komunikatu może w łatwy sposób nabrać się na pozorną wrażliwość i kulturę nadawcy. Eufemizmy w języku odgrywają więc zarówno pozytywną, jak i negatywną rolę.