Polskie pieśni wojskowe, jakie przetrwały do naszych czasów, zaczęły powstawać w XIX wieku. Pieśni wojskowe to utwory podniosłe, poruszające. Mają wywołać w słuchaczach wzruszenie, wzbudzić w nich uczucia patriotyczne. Nierzadko pieśni wojskowe to piękna, kunsztowna poezja. Pieśni wojskowe bez wątpienia podpadają pod paradygmat romantyczny – paradygmat ów, mówiąc najkrócej, głosi, że naczelną wartością jest ojczyzna i walka za nią. Model patriotyzmu w pieśniach wojskowych jest właśnie romantyczny – pomija się tu inne modele patriotyzmu, jak np. ten wypływający z pozytywizmu. Istnieje wiele pieśni wojskowych – niektóre z nich znane są powszechnie i nauczane są w szkołach, inne nie są szerzej znane, choć bez wątpienia wiele z nich godnych jest poznania.
Jakie pieśni patriotyczne z pewnością warto znać? Przekonajmy się.
„Bywaj dziewczę zdrowe” to jedna z najstarszych polskich pieśni wojskowych, jakie znamy. W tej pieśni podmiotem lirycznym jest żołnierz idący na wojnę. Słowa swe kieruje do ukochanej. Dziewczyną targają emocje; skontrastowane są one ze stanowczymi słowami żołnierza: „Tobiem winien miłość, a Ojczyźnie życie”. Niepodległość kraju jest nazwana tutaj „rywalką” dziewczyny. Z pieśni tej wynika, że żołnierz ma dwa podstawowe obowiązki: być wiernym swej Ojczyźnie, jak i swej ukochanej. Mamy tu więc znany topos: porównanie wojny do kochanki. Żołnierz nie ma złudzeń: prawdopodobnie przyjdzie zginąć mu w walce. Do swej dziewczyny mówi: „zobaczym się w niebie”.
Autorem pieśni „Czerwone Maki na Monte Casino” jest Feliks Konarski. Muzykę skomponował Alfred Schutz. Tekst tej pieśni jest niezwykle przejmujący. W pierwszej zwrotce mamy obraz wroga, który porównany jest do szczura, oraz obraz naszych żołnierzy, którzy są „szaleni zażarci”; podstawową wartością jest dla nich honor. Znany wszystkim Polakom refren pieśni mówi o makach na Monte Casino, który wzrosły z krwi poległych żołnierzy. Czas będzie płynął, lecz maki będą trwać – można odczytać to jako metaforę trwania pamięci o tragicznych wydarzeniach na Monte Casino. W kolejnej zwrotce żołnierze nazwani są „straceńcami” i porównani do swych braci, którzy walczyli w minionych bitwach. Zwrotka ma ostatecznie wydźwięk optymistyczny – podmiot liryczny głosi: „I doszli. I udał się szturm.”. W trzeciej zwrotce ponownie przywołany jest honor na znak podkreślenia, jak ważna dla Polskich żołnierzy była ta wartość. Pada tu bardzo przejmujące zdanie: „wolność krzyżami się mierzy” – podmiot określa to jako błąd historii.
„Dziś do Ciebie przyjść nie mogę” to kolejna pieśń wojskowa, w której podmiotem lirycznym jest żołnierz, a adresatką liryczną jego ukochana. Podmiot informuje dziewczynę, że nie może do niej zajść, gdyż czeka na niego „leśna brać”. W drugiej zwrotce podmiot zapewnia ukochaną, że jest jej wierny – i roztacza wizję upojnych wspólnych chwil. Trzecia zwrotka niesie jednak ze sobą pesymistyczne przesłanie: podmiot liryczny liczy się z tym, że nie wróci do swojego domu i nie zobaczy więcej swojej dziewczyny. Pragnie on, by w takim wypadku jego gospodarstwem zaopiekował się brat, a by jego ukochana pocałowała snop żyta jak swego kochanka – bowiem, jak mówi podmiot, „Ja żyć będę w kłosach zbóż.”.
„Hej, hej ułani” to bardzo prosta pieśń wojskowa, którą znają chyba wszyscy Polacy. Ułani kradną w tej pieśni serca kobiet; są oni określeni jako „malowane dzieci”. Wynika z tego, że cechuje ich pewne sztubactwo. Piosenka jest skoczna i radosna; jedynie zwrotka piąta przypomina nam, że obowiązki ułana są poważne: ochraniać własną piersią ojczyznę.
Pieśni wojskowe są zazwyczaj bardzo podniosłymi, uroczystymi utworami. Często podmiotem lirycznym jest żołnierz idący na wojnę, a jego słowa kierowane są do ukochanej. Nierzadko jest tak, że w pieśniach wojskowych wojna porównywana jest do kochanki. Pieśni wojskowe mają budować żołnierską wspólnotę i zagrzewać do walki. Pieśni te obecnie często prezentowane są na uroczystościach szkolnych m.in. z okazji Święta Niepodległości.
Najpopularniejsze zbiory wierszy w naszym serwisie.