Jedną z nieodmiennych części mowy jest wykrzyknik. Podobnie jak partykuła pełni on w zdaniu rolę przekaźnika emocji.
Wykrzyknik to samodzielna, ale nieodmienna część mowy, która służy do ujawniania stanu emocjonalnego nadawcy komunikatu lub za sprawą której można naśladować dźwięki. Wykrzyknikami mogą być więc zarówno takie wyrazy jak „och!”, „ha!” lub „mniam!”. Wykrzyknikami bywają również onomatopeje, czyli wyrazy dźwiękonaśladowcze (jak „łup”, „bum” czy „brzdęk!”). Wykrzykniki funkcjonować mogą w funkcji orzeczenia lub funkcji czasownika, a więc takiej, która zastępuje opis czynności (np. „a ona hop na stół”). Kryteria podziału wykrzykników odnoszą się do wielu ich właściwości. Najczęstszym podziałem jest jednak zgodny z kryterium semantycznym (tzn. znaczeniowym), składniowym oraz morfologicznych (tj. związanym z odmianą).
Gdy przy danym słowie znajduje się znak wykrzyknienia, bardzo często ma to związek z potrzebą nadania komunikatowi zabarwienia emocjonalnego.
Funkcja ekspresywna (inaczej: emotywna) to funkcja, która polega na wyrażeniu emocji osoby mówiącej, nadawcy komunikatu. Wyrazami, które posiadają spory ładunek emocjonalny, określa się mianem „wyrazów ekspresywnych”. W komunikatach ekspresywnych stosuje się przede wszystkim apostrofę oraz partykułę. W wypowiedziach o zabarwieniu emocjonalnym bardzo dużą rolę odgrywają czasowniki oraz zaimki. Charakter wypowiedzi emotywnej jest subiektywny.
Znak wykrzyknienia postawić możemy po zdaniach lub równoważnikach zdań, które pełnią funkcję życzenia, są okrzykiem, zawołaniem lub rozkazem. Gdy kończymy zdanie wykrzyknikiem zastępuje on kropkę; natomiast gdy wykrzyknik znajduje się po wołaczu – przecinek:
Wyłącz telewizor!
Ojej, zgubiłem telefon!
Niekiedy zdarza się, że planujemy zakończyć komunikat wykrzyknieniem, które równocześnie zawiera w sobie pytanie. Obowiązuje wówczas następująca reguła:
Wykrzykniki posiadają swoje rodzaje, które określają przede wszystkim stopień ich funkcjonowania w zdaniu. Możemy wyróżnić:
Te wykrzykniki, które zostały zakwalifikowane jako pochodzące od czasownika, wyodrębnione zostały na podstawie obecności identycznej ich formy w odmianie czasownikowej – tym samym wykrzyknik „chlap” pochodzi od czasownika „chlapać” i równocześnie występuje w odmianie tego czasownika w drugiej osobie liczby pojedynczej trybu rozkazującego (a więc „ty – chlap!”).
Niektóre wykrzykniki posiadają swoją formę w odmianie rzeczownika jednak nie mają takiego samego znaczenia (np. wykrzyknienie „pach!” oraz dopełniacz liczby mnogiej rzeczownika „pacha”). Inne – np. wyraz „smyk” mogą równocześnie posiadać swoje własne znaczenie jako rzeczownik (określenie na małe dziecko), jak i wykrzyknienie („smyk” jako wyraz dźwiękonaśladowczy opisujący ruch). Kwalifikują się one jako wykrzykniki pochodne.
Niektóre wykrzykniki funkcjonują w codziennej mowie, a ich pochodzenia upatrywać można w innych niż polszczyzna językach. Do tego rodzaju wykrzykników zaliczyć można np. „adieu!” lub „basta!”.
Sposób użycia wykrzyknika w zdaniu bardzo często wpływa na znaczenie komunikatu. To samo zdanie przy wykorzystaniu znaku wykrzyknika może nabrać zupełnie innych cech, np.:
Wkrótce wakacje.
Wkrótce wakacje!
Przekaz różni się również od miejsca, w którym przecinek w danej wypowiedzi zostanie użyty:
Piotrze! Posprzątaj w swoim pokoju.
Piotrze! Posprzątaj w swoim pokoju!
Wykrzykniki, jako nieodmienna i samodzielna część mowy, pełnią w zdaniach funkcję przede wszystkim emotywną. Sposób ich użycia wpływa znacząco na przekaz danego komunikatu. Zasady interpunkcyjne związane ze znakiem wykrzyknika pozwalają na wydobycie z komunikatu odpowiedniego natężenia emocjonalnego. Wiele wykrzykników jest wyrazami dźwiękonaśladowczymi – szczególnie te, które pochodzą od czasowników.