"Martwe dusze" (ros. Мёртвые души) to powieść Mikołaja Gogola, opublikowana po raz pierwszy w 1842 roku, uważana za jedno z najwybitniejszych dzieł literatury rosyjskiej XIX wieku. Gogol określał swoje dzieło jako "epopeję prozą", zamierzając, by było pierwszą częścią trylogii, jednak rękopis drugiej części spalił tuż przed śmiercią. Chociaż powieść kończy się niedokończonym zdaniem, niektórzy uznają ją za kompletną w jej obecnej formie.
Powieść opowiada o losach Pawła Cziczikowa, który przybywa do małego miasteczka i zaczyna uwodzić lokalnych urzędników i właścicieli ziemskich, realizując swój dziwaczny plan zakupu "martwych dusz". Pod tym terminem kryją się zmarli chłopi, za których właściciele wciąż muszą płacić podatki, mimo że nie żyją oni już od dawna. Cziczikow przekonuje ziemian, że uwolni ich od tego obciążenia, skupując zmarłych chłopów, by później użyć ich do zaciągnięcia ogromnego kredytu. Każdy z napotkanych przez niego mieszkańców jest groteskową, ale zarazem indywidualną postacią, łączącą typowe dla Gogola cechy takie jak chciwość, korupcja i paranoja.
Po powrocie do miasteczka Cziczikow staje się celebrytą wśród lokalnych notabli, lecz wkrótce wybuchają plotki, że kupił martwe dusze i zamierza uciec z córką gubernatora. Absurdalne podejrzenia prowadzą do jego wykluczenia ze społeczności, zmuszając go do ucieczki. W drugiej części, Cziczikow próbuje kontynuować swoje plany w innej części Rosji, ale jego oszustwa prowadzą do aresztowania. Powieść kończy się przemową księcia potępiającego korupcję w rządzie rosyjskim, pozostawiając losy Cziczikowa niedokończone.