W nowym formacie matury od 2023 uczniowie w wypracowaniu muszą posłużyć się kontekstami interpretacyjnymi. Jest to nowość, jednak korzystanie z kontekstów od lat jest powszechne - uczniowie poprzednich roczników również je wykorzystywali np. podczas pisania matury rozszerzonej. Czym jest więc kontekst interpretacyjny?
Spis treści
Kontekst interpretacyjny — definicja
W nauce o literaturze kontekstem nazywa się odniesienie, które służy zrozumieniu lub pogłębieniu analizy jakiegoś dzieła literackiego. Dzięki temu łatwiej zrozumieć treść lub konkretny motyw w utworze. Dla przykładu czas powstania powieści pozwala osadzić ją w kontekście historycznym, odnosząc się do popularnych w tym czasie nurtów lub wydarzeń, które mogły wpłynąć na autora dzieła.
Kontekst — lista z przykładami
Na maturze w formule 2023 można posłużyć się jednym z wymienionych w informatorze kontekstów.
- Inny utwór literacki niż wskazane w poleceniu — pozwala na pogłębienie analizy motywu lub potwierdzenie tezy o występowaniu danego wątku w utworach wielu epok (np. Pieśń o spustoszeniu Podola J. Kochanowskiego do Pieśni o Rolandzie);
- Historia literatury — np. archetypy, toposy, chronologiczna znajomość epok;
- Teoria literatury — np. cechy gatunku;
- Charakter epoki — nurty, popularne poglądy, inni autorzy tworzący w epoce (np. Obecny w wierszu motyw vanitas był popularny w baroku, często pojawiał się również w dziełach malarskich przez symbol czaszki lub orzecha (coś gorzkiego));
- Biografia autora — fakty z życia autora mogą wpływać na rozumienie utworu, (np. Do stworzenia Trenów Jana Kochanowskiego popchnęła śmierć najmłodszej córki, Urszulki lub Inspiracje mitologiczne w utworach Kochanowskiego wynikają z jego wykształcenia, studiował m.in. w Bolonii);
- Film, spektakl, utwór muzyczny lub plastyczny — odniesienie do dzieł innych niż literackie, wspomnienie adaptacji lub interpretacji danego motywu (np. Wiersz Wisławy Szymborskiej Nic dwa razy doczekał się wielu interpretacji muzycznych, jedną z najsłynniejszych jest współczesna piosenka Sanah)
- Mitologia — odniesienie się do mitologii greckiej lub rzymskiej (lub innej), aby pokazać ciągłość motywu w literaturze (np. Konrad z trzeciej części Dziadów Adama Mickiewicza jest buntownikiem. Archetypem takiego bohatera jest Prometeusz, który również buntował się przeciw bogom oraz próbował pomóc ludziom);
- Biblia — ukazanie ciągłości tradycji biblijnej w kulturze judeochrześcijańskiej (np. Motyw vanitas wywodzi się z Księgi Koheleta);
- Religia — odwołanie do wierzeń, wykorzystanie tekstu przez grupy religijne (np. Antygona nie mogła zostawić Polinejkesa na pastwę losu, ponieważ podobnie jak inni starożytni Grecy wierzyła, że w innym wypadku nie będzie mógł przejść przez Styks i zaznać wiecznego spokoju);
- Historia — odniesienie do wydarzeń historycznych (np. Opowiadania obozowe Tadeusza Borowskiego odnoszą się do sytuacji cywilów w Warszawie podczas II wojny światowej. Pokazuje także, w jaki sposób wyglądało życie w obozach);
- Filozofia — odwołania do filozofii, nurtów bliskich autorowi (np. w sztuce Jana Kochanowskiego widać wpływy stoicyzmu, chęć niepoddawania się silnym emocjom);
- Kwestie polityczne — popularne poglądy, idee (np. Proces Franza Kafki ukazuje niepokoje, które przeżywało w tamtym czasie wielu Żydów, którzy podobnie jak on spotykali się z silnym antysemityzmem);
- Kwestie społeczne — sytuacja społeczna, popularne idee społeczne (np. Lalka jest powieścią realistyczną, ponieważ ukazuje różne warstwy społeczne — biednych mieszkańców Powiśla, jak i arystokratów);
Ważne, aby były one użyte w sposób funkcjonalny, co oznacza dobór adekwatny do omawianego tekstu lub problemu. Innymi słowy, wprowadzenie stwierdzenia musi mieć uzasadnienie.
Czytaj dalej: Pytania jawne na maturze ustnej z języka polskiego w 2023 (Aktualizacja 01.03.2023)
