Archipelag

[Wanda Szczypiorska]

Instytut zwany Ibejotem ze względów bezpieczeństwa siedzibę miał na pustkowiu. Jak by nie było to reaktor, chociaż jedynie do celów naukowych.
Mieszkałam niedaleko. Niewprawnie pisałam na maszynie, ale dzięki protekcji dostałam w Ibejocie posadę maszynistki.
Było to biuro rzeczników patentowych niezbędnych w Instytucie. Było trzech; Chojnacki, Maria i kierownik działu. Wystukiwałam na maszynie opisy wynalazków, a oni w zamian byli grzeczni dla mnie i traktowali mnie jak równą sobie. Czasami w wolnych chwilach ktoś się zwierzał. Znałam sekrety Marii. Opowiadała mi o swoim związku z pewnym adwokatem. Gdzieś była ta trzecia, może żona, wieczna udręka Marii. Maria nie była młoda ale ładna, tylko że miała oczy wyłupiaste, bo chorowała na tarczycę. Często chodziłyśmy na spacery cierpliwie wydeptaną ścieżką między budynkami i wtedy mi opowiadała o swoim utrapieniu.
Do sekretarki działu, brzydkiej, przychodził brzydki chłopak. Razem zaocznie studiowali. Pragnęła awansować, więc swoje obowiązki wypełniała pilnie. Oczytana. To od niej pożyczyłam 622 przypadki Bunga i przeczytałam je do końca
Chojnacki to podrywacz. Skąd wiedziałam? Jakieś aluzje? Telefony? Co rano jadł parówki gotowane od paru dni w tej samej gęstej, przetłuszczonej wodzie. Nie wiem dlaczego byłam pewna, że ktoś, kto je parówki na śniadanie, kobietom nie może się podobać. Mimo to, kiedy gadał przez telefon z tą i ową, czułam zawiść.
Wszyscy lubiliśmy kierownika. Miły człowiek, żonaty, z jakiś powodów nieszczęśliwy. Należał do PZPR, bo musiał. Ale ostrożny, bał się. Szczególnie tego, by nie wykryto, że ma romans. Kobieta, którą kochał, obsługiwała ksero., Musieli się spotykać poza instytutem. Pokój z kserokopiarką nie był bezpiecznym miejscem. Chociaż on często tam zachodził. Rozmawiali. Widać ich było przez oszklone drzwi.
Ja z inżynierem - nazywał się Dudziński - spotykałam się na posiedzeniach, które polecono mi protokołować. Zapisywałam szybko, co kto mówi, niezbyt dokładnie, w znacznym skrócie, nie miało to znaczenia, protokół bywał formalnością.
Dudziński na zebraniach nie spuszczał ze mnie wzroku. Wszyscy to widzieli. Dla uczestników posiedzenia, było to chyba krępujące, dla mnie – nie. Co prawda nie był kimś, kto mógłby się podobać. Nieduży, siwiejący, ale na pewno bardzo męski. I bywał podniecony. To było widać. Oczy jak gdyby załzawione z uporem skierowane na mnie i rumieniec. Nosiłam wtedy spodnie dzwony i obcisłą bluzkę. Kiedy kończyło się posiedzenie nie spieszył się, nie wychodził i rozmawialiśmy przez chwilę, dość nieskładnie.
To, że pojawił się w naszym dziale, było zupełnie naturalne. Siedziałam właśnie przy maszynie w włóczkowej sukni przed kolana. Rozmawiał z kierownikiem działu i oparł się o moje krzesło. Właściwie nie o krzesło, tylko o mnie. Poczułam coś twardego i nagle zrobiło mi się jakoś dziwnie. Stał tak dość długo, gadał, gadał. Nie ze mną przecież, z kierownikiem. Ale nienaturalnie gadał, chaotycznie
Miał żonę i dwóch synów. Ja również miałam dwoje dzieci i dla nich, co dzień, w garnku woziłam obiad ze stołówki.
Jedynym miejscem, gdzie mogłam spotkać inżyniera poza biurem był autobus. Zielone autobusy z logo Instytutu woziły pracowników z pracy i do pracy. Tu kwitło życie towarzyskie. Tu i na placu przed budynkiem głównym i stołówką, gdzie zajeżdżały autobusy. Niektórzy się spieszyli, wsiadali jak popadło, inni – nie. Bo dobierali sobie towarzystwo. Dudziński kręcił się w pobliżu, wchodził tuż za mną, dotykał przez przypadek tu i tam, a potem siadał gdzieś na końcu autobusu pomiędzy mężczyznami. Był ostrożny.
Jechałam dwa przystanki. Wysiadałam i duktem leśnym szłam do domu. W mieszkaniu zwykle był bałagan, nie nadążałam ze sprzątaniem. Dzieci w swoim pokoju odrabiały lekcje, były spokojne, pilne. A potem jadły obiad, który przywiozłam ze stołówki i oglądały telewizję. Zmywając myślałam z lekkim podnieceniem; ciekawe jak to będzie, kiedy Dudziński zaproponuje mi spotkanie. Gdzie? W lesie, nad rzeką, czy w hotelu? To były tylko takie sobie rozważania. Marzenia o nierealnym. Mąż wracał zwykle bardzo głodny. Rozmowa na ten temat nie była zbyt przyjemna.
Pewnego dnia, w Warszawie, dokąd jeździłam po zakupy, kiełbasę, pasztetówkę, a także co się trafi, spotkałam znajomego, który pochwalił się, że dostał od kolegi Archipelag Gułag. Przeczytał. Czy mógłby mi pożyczyć? Pytanie było kłopotliwe. W końcu się zgodził. Na dwa dni. (Będę musiała czytać w biurze). Tak się złożyło, że Archipelag miał przy sobie z pietyzmem owinięty w gruby papier. Tytułu i autora nie było dzięki temu widać, a więc zaczęłam czytać już w powrotnej drodze.
W biurze włożyłam książkę do szuflady. Szuflada była uchylona. Starałam się być dyskretna ze względu na kierownika działu. Gdyby się ktoś dowiedział, że czytam Archipelag Gułag, to on by miał nieprzyjemności. Musiałby stawić się u sekretarza, tłumaczyć się, potem udzielić mi nagany, a może nawet zwolnić z pracy. A przecież miał chorego syna i tą z ksero.
Czytałam wiec ukradkiem. Na szczęście wszyscy mieli jakieś sprawy, głównie prywatne, chodzili tu i tam po korytarzu. Ktoś czekał na maszynopis. Mówiłam, że narobiłam błędów i musze pisać jeszcze raz. Zerkając do szuflady przeskakiwałam akapity, które wydały mi się nieciekawe.
Książkę musiałam oddać następnego dnia, po pracy. Pojadę więc firmowym autobusem do samego końca. Nie wzięłam garnka na obiady. A w ciągu dnia siedziałam w toalecie, kolegom skarżąc się na bóle. W ambulatorium dano mi lekarstwo, a ja wciąż miałam do przeczytania kilkadziesiąt kartek. Dobrnięcie do końca książki uznałam za obowiązek, ale i tak ostatnie strony będę musiała doczytać w autobusie
Dudziński jak zwykle czekał na postoju. Wsiedliśmy razem. Nie było wolnych miejsc, tylko ta ława, jak to w jelczu z tyłu, gdzie z trudem wcisnęliśmy się obydwoje. Siedzieliśmy blisko siebie i z konieczności udo tuż przy udzie. Ramię w ramię. Lecz nie objęci. Przytuleni. Początkowo nie rozmawiałam z nim, czytałam. Nieuważnie. Potem on zaczął mówić coś, a więc podniosłam głowę. Chyba wyznania. Nazbyt szczere. Zerknęłam w bok. Ktoś słucha? Zazwyczaj w autobusie śpią. Ale tym razem sąsiad nie spał. Słuchał. A tamten szeptał o tym, co by zrobił, gdybyśmy ... i tak dalej. Cichutko chichotałam nie bardzo wiedząc o co chodzi. Szept był nieskładny jakiś, dziwny, nieprzytomny, a jego noga coraz bliżej mojej. Obecność ludzi w autobusie wprawiała mnie w zażenowanie. Jednak nie wstałam, nie odeszłam. To prawda, było tłoczno, chociaż po drodze ludzie wysiadali, były już nawet wolne miejsca, ale ja wciąż siedziałam obok niego. Jego wariacki szept odgradzał nas od reszty. I wciąż czekałam na coś, co mi jeszcze powie.
I powiedział.
Wysiadał wcześniej, ja jechałam dalej. Nachylił się nade mną i to co miał do powiedzenia, powiedział bardziej składnie. Prosił, żebym myślała o nim bardzo intensywnie dokładnie o dziesiątej w nocy. Przyrzekłam, a on wysiadł. Wiedziałam, o co mu chodziło, nie jestem przecież taka głupia. Zrobi to z żoną punktualnie.
Oddałam Archipelag Gułag znajomemu. W szkole byliśmy przyjaciółmi, więc mi ufał, jednak trochę niepewny, wystraszony. Musiałam go przekonać, że czytałam w domu. W biurze? O nie. Jakże bym mogła. Skądże.
Wróciłam późno. Nieład, dzieci głodne. Maż siedzi przed telewizorem w złym nastroju. Na chwile zapomniałam o danej inżynierowi obietnicy. Przedtem myślałam o tym intensywnie stojąc w kolejce po kaszankę. Teraz ją odsmażam. I wreszcie mąż i dzieci są zadowoleni. A potem razem oglądamy film. Prawie dziesiąta. Dzieci śpią.
A ja i mąż kładziemy się do łóżka.

[Zdzisław Antolski]

Minimum słów - maksimum treści, to zalety pióra p. Wandy. Opowiadanie świetne, w lakonicznej formie dużo spostrzeżeń i relacji międzyludzkich.

[Wanda Szczypiorska]

Poprawione