(...)
W kraju zaś ruszenie wielkie
przywodziło rody wszelkie.
Na wezwanie Kazimierza
lud się ruszył do oręża
od młodzieńca aż do męża.
A Pan Michał poraniony,
rękę nieco w boju skruszył.
Siłą rzeczy poskromiony,
na wyprawę nie wyruszył...
(...) - Tak w konwenciem nauczona!
Daj więc waćpan może spokój,
bo zawołam zaraz ciotkę
i opuszczę z nią ten pokój...
On zaś klęcząc na kolanach,
w oczy krzyknął jej ochoczo:
- Niech chorągwie całe ciotek
nawet zaraz tutaj wkroczą!
- Niech tu waćpan nie udaje!
- A zobaczysz! Patrz! Już wstaję!
- Waść za dużo tu nie gadaj,
ino w fotel zaraz siadaj!
- Powiem pannie jak koledze...
już spokojnym, no i... siedzę...
- Judasz z waści no i zdrajca!
Andrzej schwycił się za głowę
i miał słowa już gotowe:
- To nieprawda! Jak całuję
zawsze wtedy wielką czuję chęć,
więc wolę raczej skonać,
niż cię zaraz nie przekonać!
Bo waćpanna mi nie wierzysz
oraz z wstydu się tu jeżysz!
Pocałować mi się każ!
- Ani mi się waćpan waż!
(...) - Ano zdrowie twe, dziewczyno!
Grunt to szabla oraz wino!
Powiem ci, że tylko diabli
dadzą radę mojej szabli!
A gdy Kmicic jest po winie
diabeł mu się nie wywinie!
(...) Był też chłystek jeden taki,
który naśladował ptaki.
I choć miewał do nich wstręt,
ćwierkał dalej. Zwał się Zend.
Gdy ktos wątpi niech uwierzy,
bowiem bardzo różnych zwierzy
naśladować umie głos,
czy to wilk, czy nawet kos.
Śpiewa, mruczy, albo ryczy,
zaś jak trzeba, nawet krzyczy.
Często dmucha sobie w dłonie,
lub rży głośno, niczym konie.
Jak nie strzela żadnej gafy,
od Andrzeja miewa lafy.
Rzekł raz:
- Z rodu jam ślachcica!
- zatem przystał do Kmicica.
(...) - Podkomorzego niech będzie zdrowie,
co Billewiczem się wszędy zowie!
- Głupiś! - Kmicic mu odpowie
- nieboszczyka chcesz pić
zdrowie?
(...) Kulwiec przerwał mu w przemowie:
- Za Jędrusia pijmy zdrowie!
Głośniej jeszcze jął wypyszczać:
- Za naszego niech rotmistrza
zdrowie każdy tu wypije!
I wlał sobie wino w szyję.
- Bowiem Andrzej nas od bicza
odwiódł do swego Lubicza!
Możeśmy i niecne ciule,
ale biedni też exule!
Dachu przydał nam nad głowę!
- rzekł i skończył swą przemowę.
- Słusznie mówi znad obrusa!
Zdrowie Hipocentaurusa!
- Gdy pomyśli i się skupi
nie jest wtedy taki głupi!
(...) Kokosiński, zawadiacki,
swój nabrzmiały pysk pijacki
do Kmicica wnet odwrócił
i chrypliwie się doń zwrócił:
- Święte słowa twe Jędrusiu!
Bogdaj nam się lepiej
działo! I na zawsze tak ostało!
(...) Wnet do okien, słysząc śpiewki
przyszły stadnie wiejskie dziewki.
Odgarnąwszy z czoła włosy,
powlepiały w szybę nosy.
W środku zaś tańczyli świry.
Każdy ryczał w wielkim szale.
Głośno, niczym jekieś zdziry
wyć poczęli jak szakale.
Zant je dojrzał w blasku świeczki:
- Chodźcie do nas sikoreczki!
Chodźcie się zabawić z nami!
Już nie stójcie za oknami!
Dalej w pląsy sikoreczki!
Mamy wina cztery beczki!
Chodźcie wszystkie! - znów je mami
- i zatańczcie z żołnierzami!
(...) Zasię w izbie wnet od nowa
już zabawa jest gotowa.
Pośród dymu znowu pląsy,
znowu kości, znowu wąsy.
Ktoś jął wino kolorowe
lać drugiemu wprost na głowę.
Inny strzelił strzelbą w stół,
który rozpadł się na pół.
Uhlik trafiał do słoika
na odległość, ze stolika.
Potem rozlał zawadziwszy,
bałaganu narobiwszy.
Jakiś łobuz mocno schlany
z krzesłem poszedł nagle w tany,
jednak wyrżnął wnet z impetem,
gdy jął machać taboretem.
Kokosiński począł badać,
czy się portret da poskładać,
lecz po chwili, rozwścieczony
rzucał nim na różne strony.
Gdy wystrzelił znowu który,
z ścian leciały kurz i wióry.
Wino było wylewane,
potem z stołu wprost spijane.
Na wyścigi każdy leciał,
schylał głowę nad bajorem
i z zapałem chełptać począł
wymachując swym jęzorem.
Tak kompania imć Kmicica
swą wolnością się zachwyca,
zanim mocno wykończona
padnie w końcu z nóg zwalona...
(...) Billewiczów protoplasta
rzekł jednego razu:
- Basta!
Zobaczywszy kto go słucha,
wkrótce też wyzionął ducha.
(...) Wielce zatem zadziwiła
sytuacja Radziwiłła.
Na ratunek im nie zdążył,
nawet wojska sam pogrążył.
Miast rozwinąć chluby wstęgę,
dostał z bata krwistą pręgę.
Nie ma tutaj żadnych jaj!
Wróg pogrążył cały kraj!
(...) Kulwiecównej zrzedła mina,
zatem rzekła do Żmudzina:
- Obacz, kto przyjechał ninie!
Tylko pospiesz się Żmudzinie!
Poszedł Żmudzin więc obaczyć
i z czeladnej cicho wyszedł,
zaś za chwilę, kiedy przyszedł,
flegmatycznie rzekł swym basem,
że się widział z imć Kmitasem.
Bowiem on to do dworzyszcza
zjechał, zatem iść należy
i przywitać wraz żołnierzy.
(...) I poczęły wnet wydziwiać, że:
- Strach by się mu sprzeciwiać.
Chwyt ma mocny, zatem onem
skręci babę jak wrzecionem,
jeśli się mu przeciwstawić,
gdy się zechce chłop zabawić.
(...) Nozdrza mu latały z chęci,
niczym u młodych źrebięci:
- Ajajaj, co to za oczki!
Wokół głowy co za loczki!
Wszyscy święci! Ja już bredzę!
Trzymaj mnie, bo nie usiedzę!
- Przez cztery lata waćpan siedziałeś
i się na koniec gdzieś zapodziałeś.
Zatem nie wzywaj mi teraz świętych,
bowiem ni trochę nie boję się tych!
(...) Zaś Kmicica szczera mina,
na gąsiorek pełen wina
uśmiechnięta już spogląda,
bowiem moc mu wkrótce on da.
(...) Andrzej na gąsior okiem już łypił:
- Ja dla waćpanny truciznę bym wypił!
- rzekł i skosztował wino z gąsiora
chętnie, bo nie pił jeszcze od wczora.
(...) Panna spostrzegła, że twarz Kmicica
przecięła groźna błyskawica.
Coś pod nosem tylko gruchnął,
jednak gniewem nie wybuchnął...
Smutny, niczym umrzyk w trumnie,
rzekł powoli, ale dumnie:
- Nieboszczyka szanowałem,
ale się nie spodziewałem,
że testament ten jest taki,
by opiekę te szaraki
ponad tobą sprawowali.
Lecz, gdym przybył tu, azali,
tedy powiem w jednym słowie,
sprzeciw dając owej zmowie:
nikt nade mną opiekunem
ci nie będzie, bowiem w porę
złapię go i tęgo spiorę!
Niechby dziad się w grobie wił,
nawet książę Radziwiłł
opiekunem ci nie będzie!
Takie moje jest orędzie!
(...) Przed innymi blondyn świński
szedł Jaromir Kokosiński.
Pypką się pieczętujący,
wino również kosztujący.
Z blizną swą przez całe czoło,
szedł i mruczał coś wesoło.
Blizna zaś szła dość wysoko,
zahaczając mu o oko.
(...) Za nim zasię szedł Ranicki,
który żywot miał banicki.
A pochodził z mścisławskiego,
lecz wyświęcon był przez niego.
Ulubieńcem był Kmicica,
chociaż zabił raz szlachcica.
Jakby mało było tego,
wkrótce zabił też drugiego.
Pierwszy zrobił ten uczynek,
kiedy wygrał pojedynek.
Drugi, niczym wszetecznicy,
zabił gościa wprost z rusznicy.
Ziemie jakieś odziedziczył,
ale się nie zakotwiczył,
zatem mienia nie posiadał
i z Kmicicem wnet się zadał.
Glista ta była tutaj spokojna,
bo jego również chroniła wojna.
Jako wielki zawadiaka,
siła w nim drzemała taka,
że równego jemu nie ma.
Prawda to, nie żadna ściema!
Zaś rozbójnik to był taki,
że po bitce z nim, wnet ptaki
pożywienie znajdowały,
bo się zwłoki nie ruszały.
Trzeci zaś, Rekuć Leliwa,
który choć popiwszy piwa,
krwi swojemumu nie upuści,
lecz wrogowi nie odpuści.
Kiedyś winem się pokrzepił,
w kości przegrał, lubo przepił
swą fortunę tak dla picu
i pozostał przy Kmicicu.
Czwarty z onego, zasię kompani,
jako i inni też smoleńszczanin,
również był niecnym skurczybykiem,
a zaś przezywał się Uhlikiem.
Z wszelkich burd wychodził cały,
choć rozpędzał trybunały.
A że jeszcze nań nie padło,
zatem całe nosił gardło.
Jako takim był muzykiem.
Często grywał czekanikiem,
zatem w zgrai, ku ozdobie,
Andrzej trzymał go przy sobie.
(...) - Jutro zaraz pojedziemy!
- Kokosiński się zachwyca
- bowiem cała okolica
pewnie warta jest poznania.
Nim rozpocznie się zaranie,
rozpocznijmy polowanie!
- Niedźwiedziowi nos się utrze!
Choćby jutro, lub pojutrze!
(...) - Nie wyganiaj nas po winie!
Daj się choć na grochowinie
przespać, zamiast nas wyganiać!
- dodał ktoś i jął się słaniać
na swych nogach, bo opity
ledwie stał, niczym pobity.
(...) - Dalej w pląsy! Dalej w pląsy!
- ryczałł ktoś, drąc w szale wąsy.
(...) Wszyscy wraz podlatywali
i gdy którąś z nich schwytali,
zagladali:
- Dziołcha czyżby?
- i wsadzali ją do izby.
(...) - Panie rotmistrzu!
- Co tam Soroka?
- Upita pali się - łypnął spod oka
- jeszcze do tego tak wczesną porą
wszyscy na kupę się z sobą piorą!
- Jezus Maria! - krzyczy Ola
- co za straszna tu swawola...
Kmicic odrzekł:
- Nie bójże się. Że się biją?
Jeszcze chodzą z całą szyją!
Zaraz ujął się pod boki
i zapytał wnet Soroki:
- Kto się bije? Powiedz szczerze!
- Z... mieszczanami... się... żołnierze...
W rynku pożar! Palą dranie!
Już zasiekli się mieszczanie!
Po prezydium też posłali...
Już nie mogę złapać tchu,
takem prędko gonił tu!
Kiedy oni rozmawiali,
inni z tyłu nadjechali.
Towarzysze wyskoczyli
ze swych sań i się zbliżyli.
Kokosiński i Ranicki,
który wygląd miał banicki,
Kulwiec też, Hipocentaurus,
Rekuć, Uhlik oraz Zend,
wszyscy przyszli, jak na spend.
- O co poszło? - Kmicic rzecze
- zaś Soroka, herbu miecze
opowiadać jął nieskładnie,
czasem przy tym klął dosadnie.
- Koniom dawać, mości panie,
obawiali się mieszczanie.
Ni obroków, ani siana
ni z wieczora, ani z rana...
Ludziom tudzież żałowali
i dla siebie wszystko brali!
Jak nie chcieli im nic dać,
tedy jęli gwałtem brać!
Oblegliśmy ich, azali,
bo się w rynku pochowali.
Myślim: - "albo ich wnet pogniem,
albo poczęstujem ogniem!"
Się uparły oszołomy,
więc spaliliśmy dwa domy.
Wielki gwałt jest podniesiony,
zatem biją wszystkie dzwony!
Kmicic oczy począł mrużyć,
bo się nie chciał jeszcze wkurzyć
i się starał opanować.
- Trzeba zatem ich ratować!
- krzyknął ostro Kokosiński,
zaś Ranicki się w bok ujął:
- Wojsko łyczki oprymują!
- i już plamy mu czerwone
na twarz mocno występują,
potem białe były one,
potem zaś gdzieniegdzie szare
mu pokryły dolną warę.
- Szach! - wzniósł krzyk - mości panowie!
Szach! - i - Szach! - rzekł swe posłowie.
Zend zaświszczał, niczym ptak...
chyba puszczyk, i to tak
głośno gwizdnął z całej siły,
że się konie aż spłoszyły.
Rzeczą jest to niepojętą
jak to zrobił, bo zamkniętą
gębę przecie swoją miał.
Więc skąd gwizd ten głośny dał?
Gdy Zent przestał ptakiem świszczeć,
Rekuć nagle począł piszczeć:
- Bij kto może skurczybyków!
Bij na zabój! Z dymem łyków!
- Milczeć! - wargnął Kmicic w złości
i tak zwrócił się do gości:
- Nic tam po was, baraniny!
Nie trza nam tu siekaniny!
Siadać wszyscy w dwoje sani!
- krzyknął ostro wnet do drani.
Do Lubicza precz! Albowiem,
nie przyjeżdżać jak nie powiem!
Zend, choć nie był dziś naprany,
zachwiał się w przód, jak pijany.
Zaś Ranicki oponował:
- Jak to... - mówić coś próbował.
Andrzej nań się mocno zbiesił,
głowę nieco na dół zwiesił,
ślepia jasne miał, jak żmije.
Schwycił ręką go pod szyję.
Zacisnąwszy mocno zęby rzekł mu zły:
- Ni pary z gęby!
Uciszyli się azali.
Widać strasznie się go bali...
Choć czasami... jakby wcale...
poczynali poufale...
- Do Wodoktów Oleńko wracaj
i się nawet nie odwracaj!
Albo jedź do Kulwiecownej,
bowiem nie ma nad nią równej!
Ot się kulig skończył nagle,
trzeba zatem zwijać żagle...
Jam ci wiedział, że te kmioty
to diabelskie są pomioty!
Wraz się zrobi tam spokojnie,
gdy łzy zlecą jak na wojnie!
Teraz jedź już, a ja potem
wrócę do cię wnet z powrotem.
Rzekłszy, cmoknął pannę czule
i otulił ją w wilczurę.
Potem siadł do innych sani
i zaryczał, jak opity:
- Teraz jedziem do Upity!
[sub]Tekst był edytowany przez Święty dnia 20-09-2003 12:12.[/sub]
