Wiersze religijne

Poezja religijna

Motywy religijne pojawiają się w każdej epoce literackiej. Szczególnie obecne są w średniowieczu, gdyż to właśnie w tym czasie pojawiły się pierwsze wiersze religijne. Dzieła wielkich romantycznych poetów odwołują się do miejsc świętych i kultu Matki Bożej. Już w Inwokacji do "Pana Tadeusza", Adam Mickiewicz wspomina o Jasnej Górze i Częstochowie. Każda zwrotka "Roty" Marii Konopnickiej kończy się podwójnym wykrzyknikiem: "Tak nam dopomóż Bóg!". Wiele sakralnych utworów poetyckich zyskało linię melodyczną i podobnie, jak pierwszy polski hymn-Bogurodzica - do dziś są śpiewane podczas wyjątkowych uroczystości.

Poezja religijna w średniowieczu

Poezja doby średniowiecza skupia się głównie na tematyce religijnej. Wiersze wykonywane są a capella, w formie recytowanej i śpiewanej poezji. Nie ma w tym nic dziwnego, gdyż główne ośrodki kultury związane były z klasztorami i środowiskiem osób duchownych. "Bogurodzica" to wiersz i pieśń w jednym. Najstarsze dzieło poetyckie w języku polskim. Pierwotnie składała się z dwóch zwrotek, stanowiących prośbę-modlitwę do Matki Boskiej i jej syna - Jezusa Chrystusa. W kolejnych epokach, np. w renesansie, dodawano nowe zwrotki. Choć język jest archaiczny i wymaga dokładnego przeanalizowania poszczególnych słów, "Bogarodzica" śpiewana jest do dziś, np. podczas codziennej modlitwy wieczornej, odmawianej w Częstochowie. Apel Jasnogórski rozpoczyna się od średniowiecznego hymnu "Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja...".

Prostota i wyrazisty tekst sprawiają, że słowa Bogurodzicy: "Słysz modlitwę, jąż nosimy...", pojawiają się już w nowszej formie, w wielu wierszach religijnych kolejnych epok. Także kolejne, dopisane zwrotki mają uniwersalny charakter. Wielkanocna tematyka przewija się w dalszych zwrotkach Bogurodzicy: "Dla nas wstał z martwych syn boży, wierzyż w to człowiecze zbożny...".

Innym, wspaniałym przykładem średniowiecznej liryki jest "Lament świętokrzyski". Choć nie znamy autorów większości średniowiecznych wierszy religijnych, w tym przypadku geneza utworu jest dobrze udokumentowana. Pod koniec XV wieku, w klasztorze benedyktyńskim św. Krzyża na Łysej Górze, tamtejszy przeor, Andrzej ze Słupi, spisał słowa "Lamentu". Inna nazwa tego pasyjnego utworu, to "Żale Matki Boskiej pod Krzyżem". Tematyka związana z drogą krzyżową, śmiercią i męką Chrystusa, pojawia się z wierszach kolejnych epok, aż do współczesności. Słowa "Lamentu świętokrzyskiego" są bardzo uniwersalne. Jest to rodzaj dialogu Maryi z Chrystusem cierpiącym i umierającym na krzyżu. Prawdopodobnie pieśń ta stworzona została by uświetnić obchody Triduum Paschalnego. Już we wstępie mowa jest o Wielkim Piątku: "Posłuchajcie, bracia miła, kcęć wam skorzyć krwawą głowę; usłyszycie mój zamętek, jen mi się [z]stał w Wielki Piątek".

Wiersze religijne na święta

To właśnie okres świąt kościelnych: Wielkanocy i Bożego Narodzenia, jest bardzo częstym tematem poezji religijnej, tworzonej dla dorosłych oraz dla dzieci. Gwiazdkowe wierszyki często skupiają się na tradycyjnych obrzędach. Większość znanych, polskich poetów, ma w swoim dorobku wiersze religijne, o tematyce świątecznej. Cyprian Kamil Norwid pisał o "Opłatku", Wanda Chotomska o "Kolędzie", Mieczysław Jastrun opisał swoimi słowami "Noc Bożego Narodzenia", Czesław Miłosz stworzył "Modlitwę Wigilijną". Z kolei autor popularnych tekstów piosenek, Seweryn Krajewski, napisał wiersz, który do dziś funkcjonuje jako piosenka bożonarodzeniowa: "W maleńkiej stajence, w ubogiej stajence, Ty leżysz w żłóbeczku, a wszyscy w podzięce przychodzą i składają Tobie dary, o Jezu, przyjmij je".

Innym przykładem religijnych inspiracji w poezji, są motywy zaczerpnięte z Pisma Świętego. Psalmy same w sobie są rodzajem pieśni i jednocześnie wiersza. Jan Kochanowski przełożył z łaciny wszystkie Psalmy i nadał im poetycką formę. Najbardziej znana "Pieśń XXV", do dziś śpiewana jest w kościołach podczas różnych uroczystości religijnych. Inny tytuł tego dzieła renesansowego poety to: "Czego chcesz od nas Panie".

Liczne, współczesne wiersze religijne, nawiązują do dawnych utworów. Krzysztof Kamil Baczyński wielokrotnie w swojej poezji splata tematy patriotyczne i sakralne. Przykładem jest "Modlitwa do Bogurodzicy". To zupełnie nowa interpretacja średniowiecznego hymnu, osadzona w realiach II Wojny Światowej. Wśród dzieł przedwcześnie zmarłego poety jest wiele religijnych tematów, np. "Kolęda", "Wielkanoc", "Poemat o Bogu i człowieku" oraz kilka współczesnych interpretacji psalmów. W "Elegii o chłopcu polskim" także pojawia się wątek wiary i religijności: "...Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką".

Wiersze religijne tworzą zarówno osoby świeckie, jak i księża. Są bardzo popularną formą mówienia o sprawach wiary. Ksiądz Jan Twardowski cytowany jest nawet przez osoby niewierzące. Potrafi w prosty i zwięzły sposób poruszać sprawy uniwersalne dla człowieka. Także Jan Paweł II ma w swoim dorobku wiele wierszy i utworów wierszowanych. Wiersze o tematyce religijnej są nierozerwalnie związane z polską historią, literaturą, tradycją i obrzędami. Dlatego warto sięgać po nie przy różnych okazjach. Przypominają o bogactwie polskiej kultury, co sprawia, że tomiki z poezją religijną powinny znaleźć się w każdej, domowej biblioteczce.