„Przedwiośnie” jest powieścią polityczną Stefana Żeromskiego. Powstało w 1924 roku, zaledwie kilka lat po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Autor skupił się więc na problemach związanych z kształtowaniem nowej wizji ojczyzny. Istotne znaczenie odgrywają również przeżycia głównego bohatera, Cezarego Baryki.
Losy Baryki przeplatają się z rozważaniami na temat sytuacji politycznej w XX-wiecznej Polsce i Rosji. Autor przedstawił dwie koncepcje odrodzenia ojczyzny. Pierwszą z nich była ewolucja, której sprzyjał Szymon Gajowiec. Ta koncepcja zakładała wprowadzanie powolnych, ale konsekwentnych reform, które miały doprowadzić do uporządkowania sytuacji w odrodzonej Polsce. Gajowiec uważał, że podstawami są wprowadzenie narodowej waluty, złotego, oraz odpowiednia edukacja społeczeństwa. Dopiero państwo stabilne gospodarczo i na tyle silne, aby nie obawiać się sąsiednich mocarstw, będzie gotowe na reformę rolną. Wielu Polakom brakowało jednak cierpliwości do stopniowych zmian.
Koncepcja ewolucji przypominała ideały pozytywistów, którzy wierzyli, że Polska odrodzi się przez ciężką pracę wszystkich rodaków. Jej przeciwieństwem była rewolucja. Komuniści uważali, że należy jak najszybciej przeprowadzić reformę rolną oraz oddać władzę w ręce klasy robotniczej. Byli przekonani, że przemoc jest niezbędna, ponieważ kontrrewolucjoniści muszą zostać wyeliminowani. Cezary początkowo był gorącym zwolennikiem rewolucji, ale gdy zobaczył ją na własne oczy, zaczął zmieniać zdanie. Krwawe walki w jego rodzinnym Baku, doprowadziły miasto do ruiny, a ulice stały się czerwone od krwi. Żeromski opisał stopniowe dojrzewanie Baryki, który początkowo jest gniewnym nastolatkiem, aby na końcu powieści stać się mężczyzną. Cezary stopniowo dorastał do patriotyzmu i uczył się samodzielnego myślenia. Jako nastoletni chłopiec, bezkrytycznie wierzył we wzniosłe ideały komunistów. Gdy jednak pojawił się na ich warszawskim zebraniu, około dziesięciu lat później, był w stanie wyrazić swoje zdanie, nawet gdy było niezgodne z opinią większości.
Autor opisał też idealizm polskich patriotów. Jednym z nich był Seweryn Baryka. Mężczyzna spędził większość życia w Rosji, ze względu na karierę urzędniczą. Wciąż jednak czuł się Polakiem i kochał odrodzoną ojczyznę. Jego wizja Polski ukształtowała się na podstawie literatury. Odrodzenie po ponad stu latach niewoli nie było tak wzniosłe, jak przewidywali romantycy. W Polsce panowały chaos i niesprawiedliwość.
Jednym z najsłynniejszych wątków powieści jest opowieść o szklanych domach. Seweryn przedstawił ją synowi, aby przekonać go do wyjazdu do ojczyzny. W rzeczywistości, w Polsce nie rozwinęła się nowoczesna cywilizacja. Szklane domy i elektryfikacja kraju były wyłącznie wytworem wyobraźni Seweryna. Chciał, żeby Polska była silna i wyprzedzała w rozwoju sąsiednie mocarstwa, ale odrodzona ojczyzna wciąż była krucha, jak szklane domy. Kraj przetrwa, jeśli będą rządzić nim mądrzy ludzie. Trudno oczekiwać potęgi od państwa, w którym zaledwie rok po odzyskaniu niepodległości, wybuchła wojna polsko-bolszewicka.
„Przedwiośnie” jest także powieścią o dorastaniu. Żeromski opisał około dziesięciu lat z życia Cezarego Baryki. Przedstawił więc proces kształtowania jego światopoglądu i samoświadomości. W momencie rozpoczęcia akcji, Czarek miał czternaście lat. Nie okazywał szacunku rodzicom i gorąco popierał rewolucję. Los nie był dla niego łaskawy. Ojciec zaginął na wojnie, a przemęczona pracą matka - zmarła. Cezary został wcielony do wojska i pracował przy chowaniu ciał Ormian. Obserwował, jak jego rodzinne miasto zmienia się w ruinę. Zaczął zdawać sobie sprawę z brutalności rewolucji. Baryka odnalazł ojca, ale Seweryn zmarł podczas podróży do Polski. Cezary musiał zmierzyć się z samotnością w Polsce, kraju którego nigdy nie uważał za swoją ojczyznę. Podczas wojny polsko-bolszewickiej zaciągnął się jednak do polskiego wojska.
Ważnym etapem w jego życiu był również pobyt w Nawłoci, gdzie po raz pierwszy zaangażował się w romanse z kobietami. Miał też okazję na własne oczy zobaczyć codzienne życie chłopów, wyzyskiwanych przez szlachtę. Po powrocie do Warszawy, Baryka prowadził długie dyskusje z Antonim Lulkiem i Szymonem Gajowcem. Jego światopogląd kształtował się stopniowo. Cezary całkowicie nie porzucił komunistycznych ideałów, ale zdał sobie sprawę, że robotnicy nie są gotowi do przejęcia władzy. Ostatnia scena powieści ukazuje jego przemianę wewnętrzną. Z naśladowcy zmienił się w aktywną, suwerenną jednostkę. Miał odwagę odłączyć się od tłumu i myśleć samodzielnie.
W powieści pojawia się także problematyka psychologiczna. Relacje Cezarego niejednokrotnie były skomplikowane. Baryka często kierował się wyłącznie własnymi zachciankami i nie zważał na potrzeby bliskich. Nie doceniał wysiłku swojej matki i był nieposłuszny, dopóki jej stan zdrowia znacznie się nie pogorszył. Baryka skomplikował też życie napotkanych w Nawłoci kobiet. Zakochał się w Laurze Kościenieckiej, młodej wdowie, zaręczonej z Władysławem Barwickim. Wybuchł między nimi płomienny romans, który wyszedł na jaw. Baryka wdał się w bójkę z Barwickim, a nawet uderzył Laurę w twarz. Gdy wpadł w złość, był w stanie podnieść rękę na ukochaną. Te doświadczenia utrzymywały go w przeświadczeniu, że szlachta jest zdemoralizowana i pozbawiona skrupułów. Zdawał sobie sprawę, że Laura wyszła za Barwickiego dla pieniędzy. Gdy nie zgodziła się na odnowienie romansu, Baryka uniósł się honorem i odszedł. Mimo zaangażowania w znajomość z Laurą, Cezary wciąż dawał nadzieję Karolinie Szarłatowiczównie. Doszło między nimi nawet do pocałunku.
Żeromski przedstawił, jak miłość jest w stanie doprowadzić do obłędu. Wanda Okszyńska bez wzajemności zakochała się w Cezarym. Była przekonana, że jej jedyną konkurentką jest Karolina, dlatego otruła ją strychniną. Młoda dziewczyna zmarła w męczarniach przez chorobliwą zazdrość Wandy. Baryka przeszedł nad tymi wydarzeniami do porządku dziennego. Często kierował się emocjami i kaprysami, całkowicie pozbawiony wyrzutów sumienia.
Żeromski poruszył w powieści wiele wątków, które splatają się w całość przez postać Cezarego Baryki. Obok sytuacji politycznej, pojawiają się osobiste przeżycia młodzieńca, ciężko doświadczonego przez los.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.